وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
کشاورزی در ایران به دلیل مشکلاتی مانند کم‌آبی با مخاطراتی همراه است، با این حال می‌توان با استفاده از تکنولوژی‌های جدید و بهره‌گیری از استارتاپ‌هایی که هر روز بر تعداد آنها افزوده می‌شود، دغدغه کم‌آبی را در کشاورزی ایران کمرنگ و به سمت مزارع هوشمند حرکت کرد.
ایرانیان را مبتکر قنات می‌دانند، زیرا ایران همواره در طول تاریخ سرزمینی کم آب به شمار می‌آمده و از همین رو لازم بود تا منابع آب سطحی و زیرزمینی برای مصرف مردم و آیندگان مدیریت شود. اما از حدود نیم قرن گذشته و با گسترش سد‌سازی در کشور، توهم پرآبی در ایران قوت گرفت و الگوی مصرف آب در بخش‌های مختلف از کشاورزی گرفته تا مصارف خانگی تغییر کرد.
حتی توهم پرآبی سبب شد برخی صنایع آب‌بر مانند فولاد یا ذوب آهن در دل فلات ایران که از نظر منابع آبی جزء فقیرترین نقاط به شمار می‌آید تأسیس شود. از سوی دیگر الگوی کشت در ایران که تا پیش از آن بر کشت دیم مبتنی بود، تغییر کرد و استفاده بی‌رویه از منابع آب در کشاورزی و کشت محصولاتی مانند هندوانه یا خیار در مناطق مرکزی افزایش پیدا کرد.
علت این امر آن بود که در مناطق پر‌آب‌تر به دلیل شرایط آب و هوایی و برودت هوا امکان کشت محصول در فصول سرد وجود نداشت و در مقابل، مناطق مرکزی با این مشکل روبرو نبودند. ساخت سدها اما در این زمینه به کمک آمد و با تصور اینکه آب کافی برای کشاورزی فراهم است، زمین‌های این مناطق به زیر کشت رفت.
**استمرار کشاورزی سنتی و زنگ خطر بی‌آبی
مشکل دیگری که در این بین وجود داشت این بود که با افزایش میزان مصرف، تولید نیز نیاز به افزایش داشت. این کار صورت گرفت اما برای بهینه‌کردن مصرف آب تکنولوژی‌های جدید استفاده نشد و اینجا بود که مصرف آب سر به فلک گذاشت و هر روز بر دامنه آن افزوده شد.
خشک‌شدن رودخانه‌ها و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی در کنار فرونشست زمین در دشت‌های ایران مانند ورامین، زنگ خطر را به صدا در آورد. این موارد با ورود ایران به دوره خشکسالی تشدید شد و این زمان بود که ایرانیان به لزوم صرفه‌جویی و بهینه‌کردن مصرف توجه کردند.
از آنجا که تغییر الگوی مصرف کاری زمان‌بر است، نمی‌توان محصولات زیر کشت را تغییر چندانی داد؛ بلکه باید با استفاده از امکانات موجود و استفاده از تکنولوژی‌های جدید مانند شیوه‌های جدید آبیاری و یا تغییر در مدل کشت بهره برد.
**کنترل جریان آب با کشاورزی عمودی
استفاده از آبیاری قطره‌ای و بارانی و یا کشت محصولات در محیط‌های بسته مانند گلخانه‌ها می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد. با این حال محدودیت زمین و نامساعد بودن هوا در مناطق پر‌آب‌تر همچنان به قوت خود پا برجاست و لازم است در این زمینه نیز تمهیداتی اندیشیده شود.
استفاده از تکنولوژی‌های جدید و کشت‌های عمودی می‌تواند مثمر‌ثمر باشد. ایده مدرن کشاورزی عمودی از تکنیکی مشابه گلخانه‌های شیشه‌ای بهره می‌برد. در این نوع کشاورزی علاوه بر آنکه می‌توان از فضای کمتر محصول بیشتری برداشت کرد همچنین از آنجا که جریان آب عمودی است میزان هدر رفت آب به حداقل می‌رسد.
اما هنوز دغدغه کنترل دما و همچنین میزان نور مورد نیاز برای رویش پابرجاست. از همین رو در آمریکا طرحی به بهره‌برداری رسیده که مزارعی در داخل محیط های بسته و ایزوله مانند کانتینرها به صورت عمودی ایجاد می‌شود که علاوه بر کاهش قابل توجه مصرف آب در کشاورزی، امکان تولید محصول بیشتر و همچنین جلوگیری از انتقال بیماری‌های قارچی در بین گیاهان را فراهم می‌کند.
**استارتاپ‌ها به کمک کشاورزی می‌آیند
این طرح در ایران نیز مدتی است مورد توجه است و تاکنون دو پایلوت آن مورد مطالعه قرار گرفته است. این دو پایلوت در اصفهان و تهران تأسیس شده و کشت کاهو، فلفل دلمه و فلفل کبابی در آن با موفقیت به انجام رسیده است و اکنون نیز انتظار می‌رود این طرح بتواند به کمک کشاورزی ایران به ویژه در مناطق کم آب بیاید.
در همین خصوص اولین کنفرانس پروژه مزارع ایران با میزبانی شرکت مزرعه‌ای درون جعبه سیاه با حضور معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، معاونت کسب و کارهای نوپای جهاد کشاورزی، مسئولانی از نهاد ریاست جمهوری، شهرداری تهران، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، گلخانه‌داران و فعالین اقتصادی کشور و جمعی از کافه‌‌داران و رستوران‌‌ها برگزار شد.
**اهمیت پشتیبانی از تولیدات داخلی
در این کنفرانس، علی اکبر مرادی، معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاوزری با اشاره به شرایط اقتصادی کشور و اهمیت پشتیبانی از تولیدات داخلی، حمایت کامل و همه جانبه را از نوآوری‌ها اعلام کرد و گفت: در همین خصوص باید مجوزهای لازم برای عرضه هر چه سریع‌تر محصولات این شرکت در بازار داخلی کشور، فراهم شود.
**رقابت برای تولید مواد غذایی سالم
در ادامه این جلسه، محمد ملکی، بنیان‌گذار استارت‌آپ مزرعه‌ای درون جعبه سیاه (بلک گرو باکس) بر اهمیت استفاده از فناوری‌های جدید و به روز دنیا در تولید محصولات کشاورزی و توانایی رقابت با شرکت‌های خارجی در صنعت تولید مواد غذایی سالم در کشور، تأکید کرد.
به گفته وی با اجرای این طرح می‌توان هزینه حمل و نقل محصولات کشاورزی را کاهش داد که به معنای کاهش قیمت تمام شده محصولات کشاورزی خواهد بود. همچنین از اتلاف مواد غذای نیز تا حد زیادی جلوگیری می‌شود.
**امکان رقابت در سطح جهانی
مونا مشهدی سرپرست تولید املاح شرکت نیز توضیحاتی در مورد محلول فوسیوم ۷۵، اولین محلول تولید شده در این شرکت پرداخت و بر قابلیت بالای این محصول برای رقابت در سطح جهانی تأکید کرد و گفت: برای رشد محصولات در این مدل از کشت، باید محلول‌های مورد نیاز گیاه تامین شود. از آنجا که خرید این محلول‌ها از خارج از کشور علاوه بر آنکه به دلیل تحریم‌ها با مشکل همراه بود خروج ارز را نیز به همراه داشت، تصمیم بر آن شد تا این محلول در داخل کشور تولید شود.
وی ادامه داد: در این زمینه در ابتدا تلاش شد از روش مهندسی معکوس بهره ببریم اما در عمل تفکیک نوع ترکیبات محقق نشد از همین رو با توجه به نمونه خارجی، محلول مورد نیاز خود را ساختیم.
**تولید آسان تر در مزارع هوشمند
همچنین علیرضا اصغری‌زاده مدیر ارشد فناوری این شرکت، توضیحاتی در مورد نرم‌افزار و سخت‌افزار استفاده شده در مزارع کانتینری ارائه کرد.
به گفته وی این امکانات در مزارع هوشمند امروزی، زمینه توانایی تولید آسان‌تر و راحت‌تر را برای کشاورزان کشور فراهم خواهد کرد.
بومی‌سازی این مدل برای کشت محصولات علاوه بر آنکه امکان تولید بیشتر را فراهم می‌کند همچنین در مقایسه با نمونه خارجی آن به مراتب ارزان‌تر است. بر اساس آمار قیمت هر کدام از این کانتینرها در آمریکا معادل ۱٫۵ میلیون دلار است اما در اینجا به قیمت ۸۰۰ میلیون تومان قابل دسترس خواهد بود.
البته برای داشتن عملیاتی هماهنگ و مطمئن از یک برداشت موفق در این کانتینرها لازم است برای مواد مغذی و منابع، ماهانه ۵۰۰ هزار تومان هزینه شود و روزانه ۱۲۵ کیلو وات ساعت برق نیز مورد نیاز است.