وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
بیرجند- خراسان جنوبی از قطب‌های تولید انار در کشور محسوب می‌شود که در سال های اخیر به دلیل خشکسالی و شیوع آفات کشاورزان منطقه را متضرر کرده است.
خبرگزاری مهر– گروه استان‌ها: ردیف به‌ردیف درختان صد دانه یاقوت ایستاده‌اند، درختانی که محصولش برای کشاورز خراسان جنوبی همانند طلا ارزشمند است. اما انگار گلودردی مسری به دل باغ زده باشد، انارها هنوز به بار ننشسته از درون می‌پکد و نقش زمین می‌شود، آنها مبتلابه کرم گلوگاه شده‌اند.
خراسان جنوبی روزگاری را به یاد دارد که باغ‌ها و کشتزارهایش در هر فصل محصولی را به‌دست کشاورز می‌رساند به‌طوری‌که برخی از شهرها به نام آن محصول مشهور شده بودند
این استان بارور محصولی ارزشمند بود که سهم بسزایی در صادرات داشت. اما در این سال‌ها خرناس خشکسالی چنان گل و برگش را ریخته که نمی‌تواند قدبلند کند، «انار» یکی از محصولات استان که در اغلب شهرستان‌ها به‌خصوص فردوس در کنار دیگر محصولات استانمان نام و نشانی پر آوازه داشت و حالا باغ‌های انار در محاصره عوامل خشکسالی است.
میوه‌های پوسیده را باید جمع کرد
یکی از باغداران فردوسی دراین‌باره به خبرنگار مهر بابیان اینکه برخی از این آفت‌ها را می‌توان با مدیریت بهتر مهار کرد، گفت: به‌عنوان مثال اگر میوه‌هایی که بر زمین می‌افتد و یا آنهایی که مبتلا شده‌اند را جمع‌آوری کنیم شیوع این روند ناخوشایند کاهش می‌یابد.
ابراهیم باکمال می‌افزاید: شرایط کرم گلوگاه به نحوی است که هر باغدار اگر مراقبت‌های لازم را انجام دهد اما در همسایگی باغش باغداری باشد که آن مراقبت‌های لازم را انجام ندهد نتیجه موردنظر به‌دست نمی‌آید.
برای مبارزه با کرم گلوگاه یک واحد انسکتاریوم در فردوس راه‌اندازی شد که اگر بخواهیم سابقه آن را بگیریم به ۲۰ سال قبل برمی‌گردد اما متأسفانه امروز این واحد فعالیت چندانی ندارد وی با اشاره به اینکه شهرستان فردوس با تولید سالانه بیش از ۳۰ هزار تن انار در رتبه نخست به لحاظ سطح زیر کشت و میزان تولید است، ادامه می‌دهد: تولید انار رقم شیشه کپ در این شهرستان باعث شده انار خراسان جنوبی مشتریان خاص خود را داشته باشد و حتی در ارقام صادراتی نیز این رقم موفق‌تر باشد.
این باغدار که به‌طور تخصصی کشت انار را دارد، اضافه می‌کند: برای مبارزه با کرم گلوگاه یک واحد انسکتاریوم در فردوس راه‌اندازی شد که اگر بخواهیم سابقه آن را بگیریم به ۲۰ سال قبل برمی‌گردد اما متأسفانه امروز این واحد فعالیت چندانی ندارد.
باکمال از تولید زنبوری در این واحد می‌گوید که می‌تواند کرم گلوگاه انار را قبل از اینکه از تخم خارج شود در نطفه خفه کرده و از رشد آن جلوگیری کند.
وی با ابراز تأسف می‌گوید: امسال برای این مرکز پیمانکاری پیدا نشد تا در زمان لازم تریکو کارت‌ها را در بین باغداران توزیع کند.
وی بیان کرد: تا قبل از این بخش اعظمی از این خدمات به صورت رایگان به باغداران ارائه می‌شد اما امسال یک سهم ۴۵ درصدی برای باغداران در نظر گرفته‌شده است.
باغدار دیگری نیز با تأیید این گفته‌ها به نکاتی که توسط جهاد کشاورزی برای جمع‌آوری محصول معیوب به آنها آموزش داده‌شده است می‌گوید: مالکان برخی از باغ‌ها در شهرستان نیستند و این موضوع باعث می‌شود در جریان مشکلاتی که رخ‌داده نباشند و زمانی متوجه شوند که دیگر کار از کار گذشته است.
وی که نمی‌خواهد نامش منتشر شود ادامه می‌دهد: طی این سال‌ها نیز علاوه بر کرم گلوگاه آفتاب‌سوختگی و ترک‌خوردگی انار را نیز شاهد بوده‌ایم، همچنین سرمای سال ۹۵ باعث شد بیشتر باغدارانمان آنچه داشتند را از دست بدهند و تعداد زیادی از درختان کف بر شد و این یعنی دوباره از صفر شروع کردن برای درختی که ۱۵ سال عمر داشته است.
وی انتظار دارد جهاد کشاورزی بیشتر تلاش کند و واحد انسکتاریوم را راه‌اندازی نماید و از سوی دیگر دولت برای کشاورزانی که خسارت‌دیده، شرایط مبارزه با آفات را سهل‌تر کند.
اعتماد به مبارزه بیولوژیکی و مکانیکی
اما باغدار دیگری به نکته مهم‌تری اشاره دارد و آن‌هم اعتماد به راه‌های پیشگیری و دراین‌باره می‌گوید: امسال میزان خسارت‌ها به‌احتمال‌زیاد بیشتر خواهد بود چراکه مبارزه با آفات روش‌های تلفیقی را می‌طلبد که متأسفانه کمتر شاهد آن هستیم.
محمدعلی گلستانی در گفتگو با مهر ادامه می‌دهد: سال گذشته عده‌ای از باغداران با خیال اینکه فقط استفاده از این کارت‌ها برای مبارزه با کرم گلوگاه مؤثر خواهد بود (مبارزه بیولوژیک)، مبارزه مکانیکی و دیگر نکات را مدنظر قرار ندادند لذا نتیجه مطلوب را به‌دست نیاوردند و برای امسال دیگر مبارزه بیولوژیک را راه علاج ندانسته و اعتمادشان را ازدست‌داده اند.
وی بیان کرد: مبارزه با آفات باید همه‌جانبه باشد تا نتیجه مطلوب را دریافت کنیم.
ترویج باید شارژ شود
محمد اکبری یکی دیگر از باغداران فردوس اما گلایه‌مندی بیشتری دارد و می‌گوید: به عملکرد ترویج جهاد کشاورزی نمره خوبی نمی‌دهد چراکه سطح بیماری این قدر وسیع است که نمی‌توان با آموزش ۵۰ یا ۱۰۰ نفر درمان را انجام داد.
وی عنوان کرد: این کار نیاز به اطلاع‌رسانی شبانه‌روزی دارد و اهمیتی در حد صداوسیما و خطیب جمعه؛ چراکه تمام دارایی یک باغدار آن‌هم در شرایط اقتصادی امروز همان باغی است که قطره‌قطره حیات را به آن می‌ریزد.
سطح بیماری این قدر وسیع است که نمی‌توان با آموزش ۵۰ یا ۱۰۰ نفر درمان را انجام داد وی ادامه می‌دهد: این اطلاع‌رسانی‌ها باید در ۵ منطقه انار خیز شهرستان و حتی شهرهای دیگری مثل سرایان و نهبندان و حتی مرکز استان به حدی باشد که آن فردی که در خانه‌اش هم یک درخت انار دارد بداند برای کاهش خسارت محصول چه باید انجام دهد.
اکبری اشاره‌ای به کانال‌های تلگرامی و فضای مجازی دارد که هم‌اکنون هر خبر و اطلاعی را می‌توان در آن مشاهده کرد و می‌گوید: اگر هزینه‌های کلاس‌های آموزشی برای جهاد کشاورزی سنگین است می‌توانند راه‌های دیگر را امتحان کنند.
وی حتی می‌خواهد نیروهای بسیجی را در این رابطه به‌کار گیری کنند، چراکه نابودی هر باغ در این شهرستان‌ها یعنی نابودی یک زندگی و نابودی هر زندگی یعنی مهاجرت و همان قصه‌های تکراری حاشیه‌نشینی و همه آنچه بعد درباره هنجارهای اجتماعی بیان می‌شود.
اصلی‌ترین عامل خشکسالی است
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه مهم‌ترین عامل ظهور آفت‌های گوناگون ازجمله کرم گلوگاه خشکسالی است، گفت: خشکسالی مقاومت گیاه را تا حد زیادی کاهش داده و ازآنجایی‌که تغذیه گیاه دچار مشکل می‌شود مقاومت در برابر آفات نیز بسیار کاهش می‌یابد.
عبدالرضا رضایی در گفتگو با مهر انار خراسان جنوبی را جزو یکی از بهترین محصولات این استان عنوان می‌کند و می‌گوید: در سال‌های گذشته محصول انار استان در بازارهای صادراتی با دیگر انارهای تولیدی در سطح کشور رقابت داشت اما امروز این آمار به دلیل سیلی خشکسالی به ته‌نشسته است.
وی با اشاره به اینکه درد انار تنها مربوط به کرم گلوگاه نیست می‌افزاید: طی سال‌های گذشته به دلیل تغییرات جوی متأسفانه سرمازدگی، آفتاب‌سوختگی ، بارش تگرگ نیز به باغ‌ها آسیب‌زده است.
عارضه دانه سفیدی انارها
وی در ادامه به عارضه دانه سفیدی انار نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: این عامل نیز باعث شده بازارهای صادراتی را از دست بدهیم، باغداران استان نیز از این اوضاع مستأصل شده تلاش می‌کنند در کنار کارشناسان جهاد کشاورزی از جدیدترین راه‌های حفظ باغ که به آنها اعلام می‌شود استفاده کنند تا شاید بتوانند اندکی از خسارات احتمالی را کاهش دهند.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی می‌داند که بهترین راه آموزش مدیریت صحیح در شرایط بحران است به همین دلیل از آخرین یافته‌های این سازمان که به باغداران ارائه‌شده است خبر می‌دهد.
رضایی بابیان اینکه برای مبارزه با آفات انار به‌خصوص کرم گلوگاه تحقیقات زیادی در کشور انجام می‌شود، گفت: خراسان جنوبی نیز با در اختیار داشتن حجم قابل‌توجهی از باغ‌های انار تلاش کرده است از این قافله عقب نماند.
وی طرح احداث واحد انسکتاریوم را یادآور شد که می‌تواند با تولید زنبوری خاص از رشد این آفت در باغ جلوگیری کرده و این آفت را در نطفه از بین ببرد.
طرح پوشش باغ‌ها
وی به طرحی جدیدتر در این زمینه اشاره دارد که نه تنها انارها را در مقابل آفت محافظت می‌کند بلکه باعث می‌شود باغ انار در برابر سایر مصائب خشکسالی نیز پرطاقت شود.
رضایی دراین‌باره توضیح می‌دهد: طرح پوشش باغ؛ آزمایش خود را در برخی استان‌ها خوب پس داده است و قرار است امسال به‌صورت الگویی در یکی از باغ‌های انار استان اجرایی شود.
وی می‌گوید: در این روش کل باغ پوشیده می‌شود، نوع پوشش به شکلی است که از شدت تابش آفتاب کم می‌کند بر این اساس آفتاب‌سوختگی برای درختان و میوه‌ها به وجود نمی‌آید.
وی ادامه داد: از طرفی وقتی تابش آفتاب کم شود سطح تبخیر و تعرق کم شده و درخت به‌جای تلاش برای حفظ آب موجودش به کیفیت میوه می‌پردازد.
وی بیان داشت: ازآنجایی‌که ریسک‌پذیری در کشاورزان ما کم است هم‌اکنون فقط یک نفر درخواست تسهیلات برای اجرایی شدن این طرح را داشته است که جهاد کشاورزی نیز نهایت همکاری را با وی خواهد داشت.
وی در حاشیه به مشکلی که برای گرفتن تسهیلات برای این طرح و طرح‌های مشابه وجود دارد اشاره‌کرد و می‌گوید: متأسفانه سامانه کارا برای پرداخت این تسهیلات شرط به‌کارگیری نیروی جدید با بیمه تأمین اجتماعی را مطرح می‌کند درحالی‌که برای اجرای چنین طرح‌هایی در شرایطی که باغ از قبل وجود داشته و تنها نیاز به یک سری اقدامات مدیریتی است نمی‌توان نیروی جدید را به‌کارگیری کرد.
البته به گفته وی تمهیداتی در این زمینه اندیشیده شده و این مشکلات در حال رفع است و امید است این طرح هر چه زودتر در استان اجرایی شود.
وی درباره اهمیت این طرح نیز اضافه می‌کند: کاهش ۳۵ درصدی مصرف آب و همچنین افزایش بهره‌وری آب یکی از مهم‌ترین مزیت‌هایی است که باعث می‌شود تمایل مسئولان جهاد کشاورزی به پیاده‌سازی این طرح در باغ‌های استان افزایش یابد.
پیش‌بینی برداشت ۳۱ هزار تن انار
به گفته رضایی سطح زیر کشت انار در استان ۴ هزار و ۳۷۰ هکتار است که سال گذشته از این میزان ۲۵ هزار و ۱۶۲ تن برداشت‌شده است.
وی بیان داشت: این در حالی است که در سال ۹۵ میزان برداشت قبل از سرمازدگی که در آن سال اتفاق افتاد ۳۸ هزار و ۹۰۰ تن بوده است.
وی فصل برداشت ارقام انار اقتصادی را از نیمه مهرماه تا اواخر آبان اعلام و پیش‌بینی می‌کند میزان برداشت امسال به ۳۱ هزار و ۴۵۰ تن برسد.
سم‌پاشی برای کرم گلوگاه بی تأثیر است
یک گیاه‌پزشک هم دراین‌باره توصیه‌هایی را ارائه می‌دهد که یکی از آنها تمیز کردن تاج انار است.
مبارزه بیولوژیک که همان راهکار استفاده از تریکو کارت است برای کاهش استفاده از سم‌پاشی بوده است چراکه بر اساس تحقیقات ما مشخص‌شده متأسفانه نه تنها سم‌پاشی برای کرم گلوگاه مؤثر نیست بلکه آفات دیگر را نیز مقاوم می‌کند زهره کهنسال در گفتگو با مهر می‌افزاید: پروانه کرم گلوگاه در محل‌های زبر و خشن تخم‌ریزی می‌کند بنابراین وقتی تاج انار را تمیز کنیم امکان آلوده شدن انار کاهش می‌یابد.
این کارشناس تأکید می‌کند که مبارزه بیولوژیک که همان راهکار استفاده از تریکو کارت است برای کاهش استفاده از سم‌پاشی بوده است چراکه بر اساس تحقیقات ما مشخص‌شده متأسفانه نه تنها سم‌پاشی برای کرم گلوگاه مؤثر نیست بلکه آفات دیگر را نیز مقاوم می‌کند.
وی هرچند این کارت‌ها را هزینه‌بر می‌داند اما سهم کشاورزان را نسبت به محصول باکیفیتی که برداشت خواهند کرد، ارزشمند توصیف کرده و توصیه می‌کند استفاده از این کارت‌ها را در اولویت قرار دهند.
انسکتاریوم را فعال می‌کنیم
مدیر جهاد کشاورزی فردوس نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر درباره تعطیلی واحد انسکتاریوم زنبور تریکو گراما این‌طور می‌گوید که سازمان جهاد کشاورزی در اردیبهشت امسال چندین بار از فارغ‌التحصیلان بخش کشاورزی و پیمانکاران تقاضا کرده که برای راه‌اندازی این واحد اقدام کنند اما متأسفانه موفق به متقاعد کردن آنها به دلیل بار مالی که وجود دارد نشدیم.
علیرضا مهمیز اضافه می‌کند: در این شرایط به‌ناچار از بخش خصوصی سایر شهرستان‌ها برای راه‌اندازی مجدد این واحد کمک خواهیم گرفت.
هرچند راه‌های مبارزه بسیار خوب و هزینه بری وجود دارد که محققان جهاد کشاورزی هرروز درگیر آن بوده و تلاش می‌کنند به‌وسیله آنها با طغیان آفات مبارزه کند اما کافی است پای ترویج کمی به دلیل کمبود اعتبارات و نیاز بیشتر اطلاع‌رسانی‌ها بلنگد، آنگاه تمام زحماتی که تاکنون برای رشد محصول باکیفیت و باغ‌هایی یاقوتی در استان داشته‌ایم همچون خاکستر به باد می‌رود.
اینجا کشاورزان دیر اعتماد می‌کنند و زود دست به سم می‌شوند، و در آن‌سوی دیگر محققان روز و شبشان را پای ارائه بهترین نوع مبارزه می‌گذارند و تنها حلقه وصل این دو به یکدیگر بخش ترویج است. که باید شارژ تر از گذشته به آن توجه کرد.