وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
بروز پدیده حیا زدایی در قشر نوجوان
واکاوی علت افزایش بی حرمتی ها در میان نوجوان ایرانی
نویسنده: لیلا رضا زاده
این روزها تبادل الفاظ رکیک و ناسزاگویی به بخشی از تعاملات قشر نوجوان تبدیل شده که در هر کوی و برزن شاهد شوخی های رکیک و حتی حرکات ناشایست توسط دختران و پسران با میانگین سنی ۱۵ ساله هستیم. در گذشته ناسزاگویی و رفتارهای ناپسند در جامعه توسط قشر خاصی و یا در بازه سنی جوانی یا میانسالی مشاهده می شد، ولی در حال حاضر بنا به گواه پژوهش های اجتماعی و یافته های عینی می توان رفتارهای ناهنجار متعددی را توسط نوجوانانی با سنین ۱۰ تا ۱۶ سال و حتی در میان دختران مشاهده نمود. بیان مکرر الفاظ و حرکات غیرپسندیده توسط نوجوانان امروزی منجر به تابو شکنی حرمت ها شده و به مرور زمان قبح این نوع الفاظ و حرکات در جامعه شکسته خواهد شد.
بر اساس ماده ۶۰۸ قانون اساسی، هرگونه اهانت و توهین به اقشار و افراد جامعه جرم به حساب آمده و مجازاتی همچون شلاق و یا جزای نقدی دارد ولی کمتر کسی در جامعه نسبت به این قوانین آگاهی داشته و یا حتی در صورت آگاهی از این ماده قانونی به خاطر فحاشی خواستار برخورد قانونی می شود. حال باید به عوامل محیطی جامعه کنونی که منجر به بروز رفتارهای ناپسند در قشر نوجوان شده بپردازیم:
نقش خانواده ها
متولدین دهه ۸۰ که از لحاظ تربیتی با خانواده هایی مداراجو همراه بوده اند، اکثرا از کودکی مورد ترحم تشویق های بی مورد خانواده های خود مواجه اند. در واقع نظام تربیتی خانواده ایرانی بعد از یک دهه و عبور از دهه ۶۰ و سوق به میانه دهه هفتاد به نوعی مسیر عبور از افراط را به سمت تفریط طی کرده و حالا شاهد فرزندانی است که هیچ گونه تبعیتی از خانواده های خود نمی کنند. نوجوان امروزی که از کودکی بدون هیچ گونه تنبیه به موقع و بازدارنده مواجه نبوده، طبیعتا در سن نوجوانی دچار سرکشی های بی خردانه خواهد شد. عدم کنترل فرزندان متولد اواخر دهه ۷۰ و یا دهه ۸۰ توسط خانواده ها منجر به دوست یابی اقتباسی و یا بدون هدف توسط نوجوان شده و پیامدهایی همچون شوخی های زننده و الفاظ رکیک را در پی خواهد داشت. اگر در گذشته شوخی های ناشایست یک نوجوان در محیط های خصوصی و دوستانه رخ می داده به دلیل تکرر و قبح زدایی از این پدیده، در جامعه امروزی شاهد بروز این الفاظ رکیک توسط نوجوانان در میان کانون گرم خانواده هستیم.
قدیمی تر ها مثال خیلی جالبی پیرامون نوجوان یا جوانان بد دهن یا ناسزاگو داشتند، آنها می گفتند که چنین افرادی سر سفره پدر و مادر ننشسته و یا لقمه پاک نخوردند و بنا براین در فرهنگ ایرانی، ناسزاگویی دارای با منفی بسیار بالایی بوده است. متاسفانه عملکرد ناصواب خانواده ها در سنین کودکی منجر شده تا دیگر نتوان نوجوان امروزی را که هویت آن بوسیله دوستانش شکل گرفته، به یکباره تصحیح نموده و به مسیر اصلی بازگرداند و اگر چنین امری نیز محتمل باشد، با بداخلاقی ها و دشواری های بسیاری مواجه است.
نقش بازی های رایانه ای
در میان دهه های ۶۰ و یا ابتدای دهه ۷۰ همچنان بازی های فیزیکی همچون گل کوچک، استپ هوایی و… جزوی از محبوب ترین بازی های قشر نوجوان بوده که منجر به تخلیه هیجانات این بازه عمر آنها می شود. امروزه به دلیل هجوم تکنولوژی های متعدد، بازی های این قشر نیز از حالت تحرک فیزیکی به حالت ایستایی و یک جا گزینی مبدل گشته و نوجوان در کنار دستگاه کامپیوتری خود به دنیایی از بازی های مجازی متصل می شود. عدم تقسیم بندی مناسب سنی در میان بازی های کامپیوتری و همچنین وجود بیش از حد خشونت در میان اغلب این بازی ها، موجب شده تا نوجوان امروزی برای تخلیه هیجان ایجاد از بازی رایانه ای به فحاشی و یا تقلید از الفاظ رکیک به زبان انگلیسی بپردازد، واژه هایی که شاید اصلا معنای هیچ کدام از آنها را نداند.
نقش کانال های متعدد ارتباطی
تماشای خانوادگی برنامه های ماهواره ای، هرچند هم از لحاظ پوشش خانم ها در وضعیت نسبتا مساعدی باشد، به دلیل بیان برخی دیالوگ ها و یا عادی سازی برخی روابط به راحتی در ذهن کودک و نوجوان رسوخ پیدا کرده و سعی در تقلید اینگونه روابط حتی در سنین پایین نوجوانی دارد. طبیعتا وقتی پسر یا دختری همراه پدر خود به تماشای سریال یا فیلمی می نشیند که در آن روابط غیر اخلاقی و الفاظ رکیک به راحتی رد و بدل شده، قبح این گونه الفاظ و حرکات در میان خانواده و به خصوص در برابر پدر به عنوان ولی خانوده، شکسته خواهد شد و شاهد بروز حیازدایی در خانواده و پس از آن بسط چنین پدیده ای در جامعه هستیم. مورد دیگری که از تماشای مکرر شبکه های ماهواره ای توسط نوجوانان شاهدیم، بلوغ زودرس بوده که آسیب های اجتماعی در ارتباط با جنس مخالف را نیز در پی خواهد داشت. هم سالان نوجوان دهه۶۰ در دهه های گذشته بیشتر تمرکز خود را بر بازی های مفرح و یا درس خود می گذاشتند ولی نوجوان امروزی به دلیل وفور کانال های ارتباطی به راحتی به هرگونه اطلاعاتی دسترسی پیدا کرده و برای همسان سازی با دیگر نوجوانان در کشورهای اروپایی که فرهنگی مغایر با فرهنگ ایرانی دارند، اقدام به فعالیت هایی می کنند که در جامعه ایرانی به ناهنجاری اخلاقی و رفتاری شناخته می شود. در واقع از آن جایی که برخی رفتارها و کردارها در کشورهای اروپایی به بی حیایی تعبیر نشده، تقلید آن توسط نوجوان امروزی پدیده ای مذموم در نظر گرفته نمی شود.
شوخی به عنوان بهانه ای برای بی حرمتی ها
متاسفانه الفاظ رکیک در میان نوجوانان به ابزاری در جهت ابراز محبت به هم نوعان و یا دوستان خود مبدل گشته به نحوی که هرچه فحاشی ها رکیک تر بوده احساس محبت و صمیمیت بیشتری با طرف مقابل احساس می کنند. به گفته برخی از دانش آموزان، آنها هیچگاه با افراد غریبه و نا آشنا با الفاظ رکیک گفتگو نکرده و صرفا با هم کلاسی های مدرسه ای و یا دوستان صمیمی خود با اینگونه الفاظ به صحبت می نشینند. در گذشته استفاده الفاظ رکیک صرفا برای بیان عصبانیت نسبت به یک رویداد و یا عملکرد فردی صورت می گرفته ولی در جامعه امروزی و به خصوص در میان نوجوانان، ناسزاگویی به یک ابزار جهت صمیمیت تبدیل شده و به جای انذار و هشدار توسط هم نوعان فرد هتاک، با خنده نسبت به این الفاظ استقبال می شود. آنچه در میان این حیازدایی بوسیله هتاکی در قالب طنز می توان بدان اشاره کرد، نشانه گیری خانواده و ویژه ناموس افراد( اعم از مادر، خواهر، عمه و…) بوده به نحوی که گویی برای قشر نوجوان هتاکی به ناموسشان آنچنان از اهمیت خاصی برخوردار نیست. ناموس در قاموس فرهنگ ایرانی و اسلامی جزوی از مقدسات یک مرد یا پسر بوده به نحوی که برای این واژه جان و مال خود را فدا می کرد، ولی به مرور زمان و با زبان طنز این واژه مقدس در فرهنگ ما رخت بر بسته و قشر نوجوان نسبت به هتک حرمت این واژه نه تنها واکنش خاصی نشان نمی دهند، بلکه با خنده و شوخی از کنارش می گذرند.
اگر نگاهی گذار به علل مطرح شده پیرامون بسط پدیده حیازدایی در قشر نوجوان بیندازیم، در تمام موارد مذکور خانواده ها نقشی اساسی و بنیادین را دارا می باشند. اگر خانواده ها به خصوص مادر خانواده که هم نشینی بیشتر و ارتباط موثرتری با فرزندان خود دارد، نقش نظارتی در استفاده نوجوان خود نسبت به بازی های رایانه ای و حتی کانال های ارتباطی و ارتباط با دوستانش داشته باشد طبیعتا شاهد کاهش اینگونه رفتارها توسط نوجوانان در خانواده و به تبع آن در جامعه هستیم. البته نباید فراموش کرد که نظارت صحیح توسط والدین صرفا به کنترل مکرر آنها و یا ایجاد یک فضای بسته منجر نمی شود، بلکه باید با روش صحیح استفاده از وسایل ارتباط جمعی و حتی روابط اجتماعی در نوجوان نهادینه شود تا خود به نحو احسن مسیر درست زندگی را انتخاب نماید.
