وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
فست‌فود یا غذای محلی؟
سلما محمدی
فست فودها در شهرهای بزرگ و کوچک در حال تکثیر هستند و تقریبا در هر محله و خیابان یک یا دو فست‌فود وجود دارد. در حالی که برای خوردن غذاهای محلی باید به رستوران‌های خاص در شهر مراجعه کرد و شاید در برخی مواقع یک نوع غذای محلی خاص را نتوان در شهرهای مختلف یافت، اما فست فود در کوچک‌ترین شهر‌ها راه یافته و مورد استقبال قرار می‌گیرد.
چرا غذای بومی؟
غذای بومی حاصل تجربه و آزمون و خطای بومیان برای استقامت دستگاه ایمنی بدن، سلامت و تامین مواد لازم بدن مردم آن سرزمین است. دسترسی به مواد غذایی و محصولات کشاورزی نیز در عادات غذایی محلی سهیم بوده اند. به عبارت دیگر، در پس هر غذای بومی و محلی، دانش تجربی بومیان آن منطقه مشاهده می‌شود. به طور مثال در یک منطقه مصرف سیر بالا بوده، در محلی دیگر مواد شیرین بیشتر در سفره غذایی دیده می‌شده و در جایی دیگر خوراک دریایی یا سبزیجات.
هر یک از مواد تازه مصرف می‌شده و شیوه طبخ متفاوتی داشته تا ارزش غذایی آن از بین نرود. تعادل و تناسب در انتخاب مواد اولیه، ویژگی‌های محیطی و شیوه طبخ در غذای بومی موجب می‌شده تا تناسب بدن با شرایط آب و هوایی نیز برقرار شود. این نظم غذایی و تناسب خوراک با ورود غذای مدرن از بین رفت. چون یک سبک خاص را برای همه شرایط جغرافیایی توسعه داد و از سوی دیگر، به طور ضمنی، غذای بومی را به حاشیه راند.
در دوره‌ای سبک غذایی خانواده به سمت غربی شدن رفت و غذاهای بومی و محلی بیشتر به طبقات با درآمد پایین اقتصادی، نسبت داده شد. ارزشگذاری در خصوص مواد غذایی مصرفی خانوار، بعد سلامتی و تناسب بین نیازهای زیستی بدن و مواد غذایی بومی را بر هم زد و در کنار ایجاد مشکلات جسمی، با تغییر ذائقه غذایی مردمان هر منطقه جبهه‌گیری سختی در جهت احیای غذاهای بومی داشت.
دلایل انتخاب فست‌فود به جای غذای بومی
فست‌فود‌ها در شکل‌ها و نام‌های مختلف، بخش مهمی از بازار غذاخوری‌ها و رستوران‌ها را به خود اختصاص داده‌اند و تعداد مشتری و میزان مراجعه و سفارش در آن‌ها بسیار بیشتر از رستوران‌های محلی است. علل مختلفی در این گزینش دخیل هستند؛ اما در کل بسترسازی فرهنگی در قرن اخیر، ذائقه ایرانیان را نیز به سمت هم‌شکل شدن با ذائقه اغلب مردم جهان سوق داده است.
سرعت بالای آماده‌سازی سفارش در فست‌فود‌ها
یکی از دلایل کم طرفداری رستوران‌ها با غذای محلی را می‌توان قیمت نسبتا بالای آن دانست. اغلب غذاهای محلی نیازمند مواد غذایی با کیفیت و تازه هستند و از سوی دیگر، قابل نگهداری برای چند روز نیستند. بنابراین به سفارش مشتری طبخ و آماده می‌گردد، بنابراین فاصله زمانی بین ثبت سفارش تا آماده شدن آن طولانی‌تر است؛ در حالی که فست‌فود‌ها با شعار آماده کردن سفارش مشتری در کوتاه‌ترین زمان، بیشتر با شتاب‌زدگی انسان مدرن هم‌خوانی دارند. بسیاری از مردم با اینکه عجله‌ای برای رفتن ندارند، علاقه به انتظار برای آماده شدن غذا را ندارند، بنابراین فست‌فود برای این طرزفکر محبوب‌تر است.
مصرف تجملاتی و لوکس غذای محلی
غذای محلی با توجه به مکان‌یابی رستوران‌هایش یک غذای لوکس و تجملاتی حساب می‌شود که هم به اختصاص زمان بیشتر و هم مراجعه به رستوران‌های خاص نیاز دارد. این مصرف تجملاتی در جهت تمایز بخشیدن به سبک زندگی در بین طبقه متوسط جدید و بالای جامعه است. با رشد استفاده از شبکه‌های مجازی، ثبت حضور در این رستوران‌ها یا انداختن عکس از غذای انتخابی، یک «نمایش خود» محسوب می‌شود. تمام این موارد، یک مصرف تجملاتی بوده تا فرد از این طریق تفریحات و سبک غذایی متفاوتش را به دیگران نمایش دهد و سالم بودن یا مفید بودن این غذای برایش اهمیت چندانی ندارد.
برخی حتی علاقمند به سفارش فست‌فود‌ها در مکان‌های سنتی هستند و رشد همزمان فست‌فود‌ها در رستوران‌های محلی نیز از پدیده‌های عجیب و معارض در فضاهای سنتی رستوران‌های امروز ماست.
ریسک در انتخاب منوی غذای محلی
با کنار گذاشته شدن غذای محلی و ناآشنا بودن بسیاری از غذاهای سنتی شهرهای مختلف برای سایر شهروندان، تنها چند نوع غذای خاص در رستوران‌های محلی سرو می‌شود؛ اما انواع فست‌فود‌ها در تمام نقاط کشور در حال ارائه خدمات به مشتریان هستند. برخی دلیل این امر را تغییر الگوهای غذایی می‌دانند. برخی دیگر نیز معتقدند که انتخاب غذای محلی ریسک داشته و دقیقا مزه و طعم آن برای مشتری مشخص نیست ولی فست‌فود‌ها از چند الگوی ساده و مشخص پیروی می‌کنند و ریسک کمتری در انتخاب به همراه دارند.
صرفه اقتصادی
غذای محلی قیمت بالاتری از فست‌فود‌ها دارد و به همین دلیل افراد کمی تمایل به سفارش غذای محلی دارند. از سوی دیگر اگر بُعد مسافت و هزینه رفت و آمد را نیز در نظر بگیریم، استفاده از خدمات فست‌فود‌ها که در مراکز تفریحی، پاساژ‌ها، خیابان اصلی محلات و به طور کلی در دسترس‌تر هستند، صرفه اقتصادی بیشتری دارد.
با ورود مدرنیته، غذاهای بومی به مرور از سفره ایرانی حذف شد و جای خود را به غذا آماده و کنسروی داد. عدم تمایل به صرف وقت در آشپزخانه یا میل به خوردن غذای راحت موجب رواج غذای مدرن در کشور شد، این در حالی ست که در کشورهای غربی به دلیل مضرات فست‌فود‌ها، مردم تمایل به مصرف غذاهای ارگانیک دارند تا فست فودها، بنابراین در برخی کشورهای غربی بازگشت به سمت غذاهای سالم غیر سرخ کرده شکل گرفته است؛ این تغییر عادات غذایی را در بین گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند، می‌توان دید.
با موج جدید بازگشت به سنت در سبک زندگی غربی، علاقمندی به غذای بومی و محلی در کشورهای مختلف رواج یافته و طرفداران زیادی نیز دارد. معرفی غذاهای محلی، آموزش و ایجاد رستوران محلی یک کشور در سایر کشور‌ها حاصل افزایش میل به استفاده از غذاهای سنتیدر این کشور. جشنواره غذای ملل مختلف، ایجاد شبکه‌های آشپزی ملل یا تهیه مستند از فرهنگ غذایی هر ملت در زمره همین بازگشت به اصیلت‌ها قرار می‌گیرد.
غذای محلی ایران برای گردشگران خارجی جذابیت بیشتری دارد، زیرا استفاده از مواد اولیه طبیعی، سالم و تازه به همراه پخت خوشمزه و باحوصله و اصولی که تجارب چندین نسل را به همراه دارد، برای آنان ارزشمند‌تر است. تنوع و رنگ‌بندی، طبخ سالم، چاشنی‌های طبیعی و پیشینه تاریخی غذای هر منطقه برای گردشگران جالب بوده و علاقمند به امتحان طعم‌ها و مزه‌های بومی هستند. غذای بومی برای اغلب ایرانیان شامل انواع کباب می‌شود، در حالی که گردشگران، غذاهای محلی و گیاهی را بیشتر می‌پسندند و تجربه طعم‌های ایرانی را در آن دسته از غذاهای بومی می‌جویند.