علائم حتمی ظهور

یا لطیف

موضوع: علائم حتمی ظهور چیست؟ و آیا ممکن است این علائم اتفاق نیفتد ولی ظهور رخ دهد؟

نویسنده: فاطمه زارع

مقدمه:

نشانه‌ها و علائم ظهور، مجموعه‌ای از اتفاقات است به عقیده‌ی ما شیعیان در آستانه‌ی ظهور حضرت حجت(ع) رخ خواهد داد. علائم را از چند منظر میتوان دسته بندی کرد، به عنوان مثال، علائم عادی و علائم معجزه‌آسا، یا علائم قریب و علائم بعید که از زاویه فاصله‌ی زمانی وقوعشان به ظهور دسته بندی می شوند و البته «علائم حتمی» و «علائم غیرحتمی». که به نظر می‌رسد این دسته بندی بیش از بقیه در روایات و احادیث مورد توجه قرار گرفته است. علائم حتمی، آن نشانه‌هایی هستند که قطعا اتفاق خواهند افتاد و تحقق پیدا می‌کنند و علائم غیرحتمی دسته دیگری از اتفاقات را شامل می‌شود که ممکن است تحقق پیدا کند یا پیدا نکند. روایتی از امام صادق(ع) وجو دارد که به این مسئله اشاره می‌کند: «ندای آسمانی از (نشانه‌های) حتمی است، خروج سفیانی از (علائم) حتمی است، کشته شدن نفس پاک از (آیات) حتمی است، دستی که (ظهور قدرت خداست و) از آسمان طلوع می‌کند از (نشانه‌های) حتمی است، (سپس) امام در (ادامه) فرمود: و از نشانه‌های حتمی است امر فزع‌آور تکان دهنده در ماه رمضان که خوابیده را بیدار می‌کند و بیدارها را به تکان (توام با ترس و وحشت و تحیر) می‌اندازد و دختر با عفت را از خانه خود بیرون می‌آورد.»

علائم حتمی

علائم حتمی، که اغلب روایات به آن‌ها به عنوان اتفاقاتی که وقوعشان حتمی است، اشاره کرده اند، پنج مورد هستند:

۱ـ خروج سفیانی، که این اتفاق پیش از قیام حضرت مهدی(عج) اتفاق می‌افتاد. به گفته روایات مردی از نسل ابوسفیان، از سرزمین شام قیام میکند و بخش‌هایی از سرزمینهای مسلمان را گرفته و برای کشتن شعیان جایزه تعیین میکند. و در نهایت به دست حجت بن الحسن(ع) شکست خورده و کشته می‌شود.

۲٫ فرو رفتن لشکر سفیانی در زمین بیداء: بیداء نام سرزمینی است مابین مکه و مدینه، گفته می‌شود زمانی که سفیانی خبر ظهور حضرت را می‌شنود، لشکر بزرگی به سوی مدینه و مکه میفرستد اما، به اذن خداوند لشکر سفیانی در سرزمین بیداء در زمین فرو رفته و کشته می‌شوند.

۳٫ خروج یمانی؛ سرداری از اهالی یمن، قیام می کند و به حمایت اهل بیت(س) مردم را به حق و حق پرستی و عدالت فرا می خواند. سپس با سپاهی به عراق رفته و با سپاهیان خراسانی متحد می شود. گفته می شود که خروج یمانی در ماه رجب اتفاق می افتد. و از نشانه‌های قطعی ظهور است.

۴٫ قتل نفس زکیه؛ در آستانه‌ی ظهور حضرت (ع) در مسجد الحرام فردی بی‌گناه کشته می شود و منظور از نفس زکیه، انسان بی‌گناه و پاک است.

۵٫ صیحه آسمانی؛ صدایی که از آسمان می آید و همه آدمیان آن را می شنوند و مردم را به حق و عدالت و حضرت مهدی(عج) فرا می‌خواند. امام باقر(ع) می‌فرماید:«ندا کننده ای از آسمان نام قائم را ندا می کند پس هر که در شرق و غرب است آن را می شنود و از وحشت این صدا خوابیده ها بیدار و ایستادگان نشسته و نشستگان بر دو پای خویش می ایستند رحمت خدا بر کسی که از این صدا عبرت گیرد و ندای وی را اجابت کند زیرا صدای نخست، صدای جبرئیل روح الأمین است.آنگاه می فرماید: این صدا در شب جمعه بیست و سوم ماه رمضان خواهد بود در این هیچ شک نکنید و بشنوید و فرمان برید.»

آیا ممکن است بدون علائم حتمی، ظهور رخ دهد؟

این سوالی است که برای هر کدام ما پیش می آید که آیا ممکن است خداوند متعال بدون وقوع علائم حتمی ظهور اذن به ظهور حضرت حجت(عج) بدهند. برای پاسخ به این سوال، به روایتی از امام جواد(ع) رجوع کردیم که داوود بن ابی القاسم نقل میکند: «به امام (ع) عرض کردم: آیا خداوند در اصل وقوع یا ویژگی های امور حتمی نیز تغییر و دگرگونی ایجاد می کند؟ چندان که یا اصلا محقق نمی شوند یا آن چنان که آن وعده های حتمی با آن مشخصات منعقد نمی گردند؟ حضرت فرمودند: بله، امکان هرگونه تغییر و تصرف – حتی در امور حتمی وجود دارد! گفتم: با این حساب می ترسیم که خداوند در اصل ظهور و فرج قائم (عج) نیز ایجاد تغییر و انصراف (بداء) کند! حضرت پاسخ دادند: این چنین نیست؛ چون قیام قایم (ع) از میعاد و وعده های تغییر ناپذیر خداست”.

محدث نوری نیز در اینباره می‌نویسد:

“… غیر از مسئله ظهور و خروج حضرت حجه بن الحسن المهدی (عج) که حتماً محقق خواهد شد و هیچ گونه تبدیل و تخلفی نخواهد داشت، سایر آنچه از آیات و علامات پیش از ظهور و مقارن آن آمده، همه قابل تغییر و تبدیل و تقدیم (زودتر واقع شدن) و تأخیر (دیرتر رخ دادن) و … هست. حتی آن علایمی که در شمار نشانه های محتوم ذکر شده. چه این که مراد از حتمی و محتوم نه آن است که هیچ قابل تغییر نباشد و دقیقاً مثل و همان را که فرمودند به همان نحو بیاید و واقع شود، بلکه مراد آن است که مرتبه ای از تأکید در آن وجود دارد که منافاتی با تغییر در مرحله ای از آن ندارد”.[۲]

نظر علامه مجلسی

البته نظر علامه مجلسی چیز دیگری است، او بر این باور است که می‌توان این حدیث از امام جواد(ع) را جور دیگری تفسیر کرد: «امکان دارد، مقصود از بداء در نشانه های حتمی در این روایت، به معنای بداء در خصوصیات و ویژگی های نشانه های حتمی، است، نه بداء در اصل وجود نشانه های حتمی [۱۸]

نظر علامه کرونی

علامه کرونی در باب روایاتی که از امام جواد(ع) نقل شد تفسیر دیگری ارائه میدهد به این شرح: «برای واژه محتوم، دو معنا، می باشد: “محتوم من الله” (حتمی شده از طرف خدا) و “محتوم علی الله” (حتمی شده بر خدا که امکان تغییر ندارد). و در این روایت امام جواد، منظور از “محتوم”، معنای اول آن، یعنی محتوم من الله، مراد است