به گزارش ایرنا زندگی– رفتار و واکنش‌های عاطفی نوجوان از دوران کودکی تا نوجوانی به طور قابل توجهی تغییر می‌کند و همین امر می‌تواند روابط با والدین را چالش‌برانگیزتر کند. اگر شما پدر یا مادر هستید ممکن است تجربه مکالمه زیر یا مشابه آن را با فرزند خود داشته باشید:

مادر: روزت چطور بود؟

نوجوان: خوب (همانطور که به سمت اتاقش می رود).

پدر: به چه کسی پیام می‌دهی؟

نوجوان: هیچکس (در حالی که او همچنان به پایین نگاه می کند و تایپ می کند).

مادر: (بعد از مشاهده تایپ طولانی نوجوان) درباره چه چیزی با دوستان خود صحبت می کردی؟

نوجوان: هیچی (در حالی که در اتاقش را می بندد).

در چنین مواقعی، ممکن است احساس ناامیدی و گاهی خشم کنید و با خودتان بیاندیشید که از دیدگاه نوجوانتان، فردی هستید که باید آن را تحمل کند، نه اینکه به او عشق ورزد.

برای درک چالش‌های ارتباطی بین ادبیات والدین و نوجوانان، با دکتر مصطفی کوچکزایی، روان درمانگر، مشاور خانواده و عضو فرهنگستان علوم پزشکی به گفت و گو نشستیم.

چرا ادبیات نوجوانان امروزی تغییر کرده است؟

از چندین سال گذشته تا کنون به واسطه وجود انواع پلتفرمها در فضای مجازی مانند اینستاگرام، واتسآپ، یوتیوب و… ادبیات نوجوانان به علت در دسترس بودن بسیاری از محتواها و صحبتهایی که با یکدیگر می کنند، تغییر کرده است.

ما قبل از اینکه ببینیم چرا نوجوانمان اینگونه صحبت می کند باید اول وضعیت نوجوانان امروزی را به درستی درک کنیم. در حوزه روانشناسی در وجود هرکس سرمایه های روانشناختی وجود دارد که اگر هر فردی آن را داشته باشد، موجب می‌شود در مسیر رشد و تعالی قرار گیرد. شکل گیری این سرمایه ها در وجود هر فرد از دوران نوجوانی شروع می‌شود. این سرمایه ها عبارتند از: خود کارآمدی؛ اگر یک نوجوان خودکارمد باشد، توانمند باشد، اعتماد به نفس داشته باشد، می تواند به راحتی در مسیر توانمندی هایش قدم بردارد، امیدواری؛ امید داشتن به خود، به جامعه، به آینده و به وقایعی که در حال وقوع است، مثبت نگری و انعطاف پذیری.

نوجوانان امروزی در شرایطی قرار گرفته اند که عملا خود کارآمدی خود را زیر سوال می برد و همین جا جایی است که رابطه والدین با فرزندان خدشه دار می شود. در نوجوان امروزی به واسطه امپراطوری رسانه، یعنی رسانه‌هایی که به صورت ۲۴ ساعته تولید محتوا می کنند این چهار سرمایه کم رنگتر شده است. نوجوان مدام غر میزند، نمیشه، نمیتوانم، شرایط خرابه، اقتصاد خراب است، شما این همه درس خواندید به کجا رسیدید، الان دنیا عوض شده و دیگه دنیای درس نیست، دنیای اقتصاد فن آورانه است و به دنبال گیمر شدن و اینفلوئنسر شدن و … است.

در مقابل چون والدین قائل به امیدواری و خودکارآمدی و مثبت اندیشی و انعطاف پذیری هستند اما نوجوان به سبب اینکه در فضای مجازی و رسانه ها ترویج یاس و ناامیدی، ترویج سیاه نمایی، ترویج منفی نگری را دیده، به مرور زبان و ادبیاتش تغییر می کند. و همین باعث می شود که نوجوان ما احساس کند زبان او قابل درک برای والدینش نیست و موجب شکاف بین نسلی می شود.

والدین چطور می توانند معنی جملات نوجوان خود را درک کنند؟

والدین برای درک جملات نوجوانان باید خودشان را آگاه کنند، توانمند کنند، آموزش ببینند، نوجوان ۱۴۰۳ با نوجوان دهه ۵۰ و ۶۰ و ۷۰ متفاوته. نوجوان دهه ۵۰  اگر خیلی هنر میکرد، رسانه ای که در اختیار داشت معلم و منبر محله بود. نوجوان ۶۰ بزرگترین رسانه هایی که در اختیارش بود، رسانه های مکتوب و درکنار آن نوار کاست و رادیو و تلویزیون بود. نوجوان دهه ۷۰  مواجه با یک نظام فن آوری و گسترش تکنولوژی در تلویزیون و شبکه های تلویزیونی و گسترش ماهواره ها و در کنار آن دستگاههای سی دی پلیر و … شد. نوجوان دهه ۸۰ مواجه شد با ورود به زندگی تکنولوژی محور و گوشی های تلفن همراه که در آن زمان انتقال دیتا ها به وسیله بلوتوثها را انجام و از خیلی چیزها آگاه می شدند و اما نوجوان دهه ۹۰ که ورود کرد به شبکه های اینترنتی و اجتماعی و روز به روز این دیتا ها و اطلاعات افزایش پیدا کرده و اکنون که در دهه ۱۴۰۰ سیر می کنیم نوجوانانمان در دنیایی فراتر از دنیاهای گذشته سیر می کند و غرق در اطلاعات گوناگون می باشند.

بنابراین والدین ابتدا باید آگاه باشند که نوجوان چیست و چه اقتضایی دارد و سیر تحول و بلوغ نوجوان را بررسی کنند و یاد بگیرند و به او کمک کنند.

نکته بعدی زبان به روز والدین است. یکی از اتفاقات نافرجامی که در حال وقوع است و فرهنگستان ادبیات فارسی هم بر روی آن کار می کند، تولید واژه های جدید به واسطه شبکه های اجتماعی است. والدین باید از این استعارات، ادبیات، کلمات و معنای آنها و زمان کاربرد آنها آگاه باشند. با توجه به این توضیحات والدین برای درک ادبیات نوجوان باید کارهای زیر را انجام دهند:

همدلی و همراهی خود را با نوجوان زیاد کرده و خودشان را در جایگاه نوجوان قرار دهند نه یک بزرگسال.

میزان هیجاناتشون را افزایش دهند. در برابر یک نوجوان هیجانی عمل کنند نه خیلی عقلانی و منطقی و نصیحت کننده.

بسیار نصیحت نکنند و به جای نصیحت کردن، همدل باشند. گفت وگوی موثر داشته باشند و رفیق نوجوان خود باشند. رفاقت فضول گونه نباشه که در مسائل فرزندشان جستجو کنند. منظور این است که اگر نوجوان شما پذیرای شما است همراه خوبی برای او باشید. نه به هنوان ناظر و فضول و مثل یک بادیگارد بلکه مانند یک رفیق و همدل.

نوجوان هرگز در دوران نوجوانی باقی نمی‌ماند و به زودی به دوران جوانی پای می گذارد. بنابراین صبر والدین در مقابل این ادبیات ها و این نوع صحبت کردنها بسیار مهم است. اگر والدین در این زمان به درستی رفتار نکنند ممکن است برای همیشه ارتباطشان با نوجوان خود خدشه دار شود. این ها فرزند شما هستند و قرار است همیشه فرزند شما باقی بمانند اما اگر زود تفسیر کنید و با او بد رفتاری کنید و از سر عصبانیت و خشم با او رفتار کنید یعنی فرصت بودن با نوجوان خود را از دست داده‌اید و ارتباطتتون را برای همیشه با فرزند خود ازدست داده اید. پس چه خوب است که والدین تاب آوری خوبی داشته باشند  اینها باعث می شود که مسیر نوجوانی را به خوبی طی کنند.