علم مهم ترین وسیله در اجرای مراسم سوگواری محرم به شمار می رود در هر یک از نقاط استان هر یک از علم ها را به نشانه امام حسین (ع) و اصحابش نامگذاری کرده و هر علم را نمادی از آن شخصیت می پندارند.
مراسم علم بندان یا عقد علم در بیرجند و برخی مناطق دیگر استان در غروب آخرین روز ماه ذی الحجه انجام می شود که نشانه شروع مراسم ماه محرم هست. در برخی روستاها این مراسم در روزهای پنجم، ششم و هفتم محرم آغاز می شود و علت آن را ورود اهل بیت به کربلا ذکر می کنند.
علم ها اغلب بانی و علمچی دارند که صاحب علم محسوب می شوند. این کار به طور موروثی از پدر به پسر بزرگ تر خانواده می رسد.. روز علم بندان مردم را به وسیله چاووشی خوانی یا اعلام از بلندگو آگاه می سازند پس از جمع شدن مردم، بزرگان و سادات محل لباس ها، دستمال، پارچه ها و توغ towq علم را می بندند و در حین کار اسپند دود می کنند، یک نفر چاووشی می خواند و دیگران صلوات می فرستند.این آئین با شماره ۶۲۷ در فهرست میراث معنوی کشور(ناملموس) به ثبت رسیده است.

از زمانی که که مدارک مکتوب در خصوص پایه‌ریزی اصولی مراسم محرم بشرویه موجود است نزدیک به سیصد و پنجاه سال می‌گذرد مراسمی که حاج علی اشرف در اواخر دوره صفوی/اوایل افشار پی‌ریزی کرد، بدون کوچکترین تغییری در طی این چند سده باقی می‌ماند و در میان مردم از جایگاه و قداست ویژه‌ای برخوردار است.
به‌گزارش روابط عمومی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان جنوبی سیدامیر سلیمانی رباطی گفت: طبعا علاقه به مکتب اهل بیت علیه السلام در بشرویه‌ای که به گفته تاریخ نویسان به شعر دارالعلم و الامان شهره بوده محرمش نیز شور و حال خاصی دارد به همین دلیل است که مراسم آیینی محرم بشرویه دایره وسیعی از مفاهیم واقعه عاشورا را در برمی‌گیرد و تصویرسازی و باز زنده‌سازی این واقعه در قالب رویدادهایی چون علم‌گردانی، نخل‌گردانی، عماری، تنور خولی، تعزیه زعفرجن، بنی اسد و شبیه‌خوانی به چشم می‌خورد.
مسئول میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بشرویه گفت: جدای از اماکن عمومی مذهبی در شهر بشرویه ما با فرهنگ وقف روضه‌ی خانه‌های تاریخی مواجه می شویم که در تمام محلات تاریخی شهر دیده می‌شود که عمدتا فاقد وقف نامه بوده و نسل به نسل این سنت زیبا با عنوان وقف اولاد و با متولی وارثان در خانه‌های تاریخی اجرا می‌شود.
سلیمانی رباطی در این خصوص افزود: مالکین خانه‌های تاریخی از دوره صفوی تا قاجار و معمولا با تاریخ نامشخص اقدام به وقف خانه برای برگزاری روضه سیدالشهدا علیه السلام کرده و وارثین نیز سال به سال مکلف به انجام این نوع از موقوفه هستند.
او افزود: این الگوی فرهنگی به عنوان یکی از شاخصه‌های محرم بشرویه شناخته می شود که معمولا در معنای عام به عنوان سرای روضه‌ها یا با اعلام خاصی به نام مالکین نظیر سرای سرکه، سرای رضوانی، سرای خاوری، سرای علی‌نژاد، سرای عطار، سرای حسین‌پور و غیره شناخته می‌شود که وارثان در ایام محرم تا صفر با سیاه‌پوش کردن خانه‌ها مبادرت به روضه خوانی و پذیرایی از عزاداران حسینی می‌کند.

حاج علی اشرف بُشرَوی را باید طراح و بنیان‌گذار مراسم سوگواری محرم بشرویه در قالب کنونی دانست.
شهر بشرویه بر اساس مدارک مکتوب و در کنار آن شواهد تاریخی ملموس در دوره ایلخانی با عنوان روستایی کوچک متشکل از مهاجرین روستا‌های بالادستی در محل فعلی شکل می‌گیرد، در دوره تیموری بر اساس مندرجات کتاب منم تیمور جهانگشا به آبادی بزرگی تبدیل می‌شود که آوازه برک بافی و کرباس بافی آن شهره است و دوره صفوی را باید مرحله تعالی و انسجام شهری بشرویه نامید که در تمام ساخت‌های اجتماعی، علمی، فرهنگی، اقتصادی، هنری و آیینی شهر، ما شاهد تحولات گسترده‌ای می‌شویم تحت عنوان یک آرمان شهر می‌توان از آن نام برد.
نامداران و بزرگانی در دوره صفوی در بشرویه چشم به جهان می‌گشایند و به سبب فهم علمی بالا در پایتخت صفویان، شهر اصفهان مورد توجه قرار می‌گیرند که یکی از این عالمان بلند مرتبه ملاعبدالله است که حاج علی اشرف از نوادگان‌ایشان محسوب می‌شود.
حاج علی اشرف در سده دوازدهم هجری قمری در شهر بشرویه دیده به جهان گشود و پیوند نسبی او با بزرگان علمی بشرویه در حیات علمی و دینی او تأثیر عمیقی گذاشت
خوشبختانه کتابت کتب، نسخ و قباله‌های زیادی با اولویت خط ثلث از حاج علی اشرف، محمد نصیر فرزند حاج علی اشرف و محمدرفیع نوه حاج علی اشرف بر جای مانده است که در واقع این خانواده تبحر زیادی در زمینه خوشنویسی و کتابت داشته‌اند.
سیدامیر سلیمانی رباطی مسئول میراث‌فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بشرویه در خصوص اقدام تأثیر‌گذار حاج علی اشرف در فرهنگ آیینی بشرویه گفت: در واقع باید‌ایشان را بنیان‌گذار مراسم سوگواری محرم بشرویه در قالب کنونی دانست که مرکزیت آن در حسینیه است که با نام خویش در سال ۱۱۱۶ هجری قمری بنا نهاد.
مسئول میراث‌فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بشرویه در خصوص کیفیت مراسم حسینه حاج علی اشرف افزود: طبق اسناد برجای مانده حاج علی اشرف به قصد حج تمتع بشرویه را ترک می‌کند و بنا به دلایلی از جمله طوفانی شدن دریا و در پی آن آشنایی با چند هندی مجبور به تغییر مسیرش به هندوستان می‌شود و ورود او به حیدرآباد هند مساویست با ایام شهادت حضرت امام حسین علیه السلام و همین موضوع چشم‌امیدی برای او می‌شود تا در دل نیت کند اگر موفق به زیارت کعبه شدم و به بشرویه برگشتم حسینیه‌ای با همین سبک عزاداری در بشرویه بنیان نهم.
سلیمانی رباطی در خصوص کیفیت این مراسم گفت: مردم بشرویه با آغاز محرم هرکدام از قبایل یا خانواده‌های صاحب علم چوب‌های بلندی را با پارچه‌های الوان می‌پوشانند و تا روز ششم محرم به حسینیه حاج علی اشرف جهت شرکت در آیین علمگردانی انتقال می‌دهند.
او افزود: علمداران و برگزارکنندگان این مراسم با صدای چاووشی، ریتم خاص سنج و هماهنگ با یکدیگر حسین حسین گویان به دورحوض وسط حسینیه می‌چرخند که در ردیف اول و پیش روی علمداران حدود ۱۴ تا ۱۵ نفر از سادات یک صف را تشکیل می‌دهند. در بالای هر علم یک تاج فلزی که اصطلاحاً به آن شده می‌گویند، نصب شده است. پشت علم‌داران تعدادی شمشیر به دست با حرکاتی خاص ریتمی موزون را اجرا می‌کنند و پشت سر آنان نیز عزاداران به حالت هروله درحال چرخیدن به دور حوض حسینیه هستند. درصبح روز عاشورا شده‌ها را از سر علم‌ها به نشانه جدا شدن سر امام حسین(ع) و یاران آن حضرت جدا می‌کنند.

علم گردانی از جمله مراسم عزاداری در استان خراسان جنوبی است که در زمانهای بسیار دور برای فوت اشخاص مهم و بعدها که اعتقادات مذهبی اسلامی شکل می گیرد این رسم نیز رنگ و شکل مذهبی گرفته و به صورت یکی از شیوه های عزاداری در ماه محرم اجرا می شود. در این مراسم عده ای علم چی و فاتحه خوان، علم‌ها را به در خانه اهالی می برند و نذورات را جمع آوری می کنند. معمولا از روز چهارم و یا پنجم محرم علم گردانی را شروع می‌نمایند. صاحب خانه نیز علم ها را زیارت کرده و نذورات خود را بین حاضرین در مراسم پخش می کند که شامل نان ، پول ، گندم ، خرما ، شیرینی و آجیل است. قبرستان از دیگر جاهایی است که علم را به آن جا برده و در سر قبرها علم را به زمین می گذارند و فاتحه خوانی می کنند. پایه های علم چوبی و بیش تر آن ها سه تا پنج متر ارتفاع و پوششی پارچه ای دارند که به آن پیراهن علم و یا پوشش علم گویند و بیشتر به رنگ های سبز و سیاه است  و رنگ سفید و روشن نیز در آن دیده می شود، علم سبز بیشتر به علم حضرت ابوالفضل العباس مشهور است و علم سیاه به نام امام حسین (ع) و سایر ائمه  می باشد. به بالای علم ها توغ وصل می شود و زیر توغ دستمال های زیادی بسته می شود که اکثر آن ها نذری است و توسط مردم تهیه می شود. دستمال ها به رنگ های گوناگونی است ولی رنگ سبز و سیاه بیش از سایر رنگ هاست.این مراسم با شماره ۶۲۸ در فهرست میراث معنوی(ناملموس) کشور به ثبت رسیده است.

سوگواره حسین حسین یا علم‌گردانی حسینیه تاریخی حاج علی‌اشرف بشرویه را باید در ردیف یکی از اساسی‌ترین، جامع‌ترین و منحصربه‌فردترین سنت‌های آیینی-مذهبی خراسان جنوبی قلمداد کرد، چراکه به‌عنوان بخشی مهم از دایره مراسمات سنتی خاص محرم بشرویه، گنجینه‌ای از مفاهیم فلسفی عمیق در کیفیت اجرا، مفاهیم فرهنگی و مردم‌شناسی را به همراه دارد. سوگواره حسین حسین سراسر مفهوم است و فلسفه و محال است کسی از نزدیک شاهد آن باشد و تحت تأثیر شکوه و عظمت آن قرار نگیرد.
به‌گزارش‌ روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان جنوبی، سیدامیر سلیمانی رباطی گفت: «محرم شهر بشرویه به‌عنوان مجموعه‌ای از آداب‌ورسوم آیینی ازجمله صلات‌کشی در بیان اعلان رسمی شروع محرم، علم‌‌بندان یا به تعبیر دیگر علم‌آرایی، سوگواره منحصربه‌فرد حسین حسین، عماری و عماری گردانی، نخل‌پوشی و نخل‌گردانی، حرکت نقبا در شب و صبح عاشورا، تعزیه زعفرجن، تنور خولی شام غریبان، تعزیه بنی اسد و چاوشی محرم در این دایره فرهنگی قرار می‌گیرد که هر یک به‌عنوان جزئی از این سنت آیینی محرم گویای زوایای بارز و پنهان چیستی و اهمیت آیین‌های خاص در شهرهای تاریخی با هویت و ریشه فرهنگی و از همه مهم‌تر تصویر و تصور سازی عینی وقایع محرم برای القا و درک بهتر این واقعه در دورانی بوده است که رسانه‌های دیداری و شنیداری پا به عرصه‌ی وجود نگذاشته بودند.»
مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بشرویه افزود: «طبق رسومات، مردم بشرویه با آغاز محرم هرکدام از قبایل یا خانواده‌های صاحب علم چوب‌های بلندی را با پارچه‌های الوان می‌پوشانند و تا روز ششم محرم به حسینیه حاج علی‌اشرف جهت شرکت در آیین علم‌گردانی انتقال می‌دهند.»
سلیمانی رباطی در خصوص کیفیت و نحوه اجرای علم‌گردانی بشرویه گفت: «علمداران و برگزارکنندگان این مراسم با صدای چاووشی، ریتم خاص سنج و هماهنگ با یکدیگر حسین حسین گویان به دورحوض وسط حسینیه می‌چرخند که در ردیف اول و پیش روی علمداران حدود ۱۴ تا ۱۵ نفر از سادات یک صف را تشکیل می‌دهند. در بالای هر علم یک تاج فلزی که اصطلاحاً به آن شده می‌گویند، نصب‌ شده است. پشت علم‌داران تعدادی شمشیر به دست با حرکاتی خاص نوعی ریتم موزون آیینی را اجرا می‌کنند و پشت سر آنان نیز عزاداران به حالت هروله درحال چرخیدن به دور حوض حسینیه هستند. درصبح روز عاشورا شده ها را از سر علم‌ها به نشانه جدا شدن سر امام حسین (ع) و یاران آن حضرت جدا می‌کنند.»
این آیین در مورخ ۲۳/۰۴/۱۳۹۷ به شماره ۱۶۲۵ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.

مراسم سنتی صلات‌کشی یکی از ارکان مهم مراسم سنتی-آیینی محرم بشرویه و درواقع باید آن را اعلان رسمی شروع محرم دانست که در صبح روز اول محرم در پشت‌بام حسینیه تاریخی حاج علی‌اشرف بشرویه اجرا می‌شود.
به‌گزارش‌ روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان جنوبی، سیدامیر سلیمانی رباطی گفت: «حاج علی‌اشرف در حسینیه‌ای که خود بانی آن بود به طرزی آگاهانه و مفهومی رسومات محرم بشرویه را پایه‌ریزی می‌کند که سبک و سیاق عزاداری آن در ردیف یکی از مواریث ارزشمند معنوی کشور قرار دارد و اخیراً مراسم علم آرایی علم‌گردانی بشرویه در فهرست میراث ناملموس کشور ثبت شده است.»
مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بشرویه در خصوص مراسم صلات اول محرم گفت: «طبق رسمی دیرینه سادات و نقبا و خدمه حسینیه درحالی‌که تعلیمی (چوب‌دستی مخصوص) به دست دارند و از سایر افراد متمایزند به پشت‌بام حسینیه مراجعت نموده و با خواندن اشعار محتشم توسط چاوشی خوان و همراهی سایر مردم به سبکی کاملاً سنتی با اعلام نمادین آغاز محرم، همگان را به سوگ و ماتم دعوت می‌کنند. سبک خواندن اشعار محتشم و آهنگ موزون آن از دوره صفویه/افشار تا به امروز هیچ تغییری را به خود ندیده است و نقبای مسئول قرائت اعلامیه آغاز محرم به‌صورت موروثی این حرکت نمادین را به نسل بعد از خود انتقال می‌دهند.»
سلیمانی رباطی در پایان افزود: «قبل از مراسم صلات کشی خدمه حسینیه حاج علی‌اشرف با آماده نمودن فضای حسینیه، قدم اول را در جهت اجرای رسومات پایه‌گذاری شده بانی فراهم می‌نمایند. با تجمع مردم در داخل حسینیه یک یا دو نفر از سادات درحالی‌که چاووشی می‌کنند برای چند مرتبه به دور حوض می‌چرخند و همراه بانوای زیبای چاووشی خوان ها حسینیه را به مقصد پشت‌بام ترک می‌کنند.»

تعزیه زعفر جن آئین و مراسم نمایشی است از زعفرجن که در روز دهم محرم (عاشورا) به همراه تعدادی از اجنه به همراهی و کمک امام حسین (ع) و یارانشان می آیند و امام حسین (ع) پیشنهاد ایشان را قبول نکرده و رد می کنند. به محض ورود زعفرجن و چهره به چهره شدن با امام حسین(ع) اجازه ورود به صحنه جنگ می خواهد.و اما امام حسین(ع) در جواب زعفرجن می فرمایند: خداوند تو را بیامرزد تو به وظیفه ات عمل کرده ای اما امروز باید حجت تمام شود
این مراسم با قدمت طولانی با بهترین کیفیت و نحو برگزار می شود . لباس ها و ادوات که در مراسم استفاده می شود: شمشیرها که از همان زمان سابق می باشد و تفاوتی ندارد و اما لباس ها براساس مرور زمان از بین رفته و فرسوده شده است و اما دوباره با همان نوع و رنگ قدیم (زرد) توسط بانوان بشرویه ای که در هنر خیاطی مهارت دارندو موروثی(از مادران به دخترها مننتقل شده) دوخته و آماده می شود.تعداد افرادی که نقش اجنه دارند بین ۲۰ تا ۳۰ نفر است. سردسته آنها با در دست داشتن علم «علمدار» پشت سر زعفرجن قرار دارد و همچنین یک نفر دیگربه عنوان خدمتکار زعفرجن پشت سر اوست که وسیله ای چوبی و چهار ضلعی شکل «چوب درخت گردو یا چنار» به عنوان سایه بان یا سایه انداز در دست دارد و بالای سر زعفرجن گرفته است. این وسیله چوبی به «چرخچه» مشهور می باشد (به این علت نامگذاری شده است که شبیه دستگاه نخ ریسی سنتی بوده) و در پشت سر این دو نفر جنیان دیگر قرار دارند که از نظر رتبه و منزلت با هم فرقی ندارند.این مراسم با شماره ۲۰۵۸ در فهرست میراث معنوی کشور(ناملموس) به ثبت رسیده است.