وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
امروز خراسان جنوبی – وحید زبرجدی زیرک
ایران از دیرباز به عنوان همسایه تاریخی جهان عرب محسوب می شده است. تاریخچه روابط ایران با اتحادیه عرب را به دو مقطع پیش و پس از انقلاب اسلامی می توان تقسیم نمود:
پیش از انقلاب اسلامی
تا پیش از وقوع انقلاب ۱۹۷۹ در ایران، روابط تهران با دنیای عرب تحت تاثیر مناسبات حاکم بر جامعه جهانی تعیین می شد. عضویت همزمان ایران و برخی کشورهای عربی از جمله عراق (تا پیش از کودتای چپ گرایان)، اردن و عربستان سعودی در جرگه هم پیمانان ایالات متحده، موجب عدم اجماع عربی علیه ایران شده بود. این در حالی است که شماری از رهبران عربی به ویژه در مصر، لیبی، سوریه، تونس و الجزایر به دلیل نزدیکی تهران و تل آویو مواضع منفی علیه کشورمان اتخاذ می نمودند. عضویت ایران و عراق در پیمان بغداد نمود مناسبی از روابط تاریخی ایران با برخی اعضای اتحادیه عرب می باشد.
روابط متزلزلِ پس از انقلاب اسلامی
پیروزی انقلاب اسلامی در ایران اگرچه در ابتدا با استقبال دنیای عرب به ویژه از سوی فلسطینی ها و عراقی ها به دلیل خصومت آنها با رژیم پهلوی روبرو شد، لکن زمان اندکی پس از آن بود که با آگاهی آنان از ماهیت نظام انقلابی و خطرات ناشی از صدور انقلاب، زمینه برای دشمنی شان با انقلاب ایران فراهم آمد. جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه جمهوری اسلامی در دهه هشتاد میلادی را می توان اوج خصومت اتحادیه عرب علیه ایران دانست.
عوامل تیرگی روابط ایران و اتحادیه عرب
الف) تعارض های تاریخی- مذهبی: بخش عمده ای از اختلاف های ایران و اتحادیه عرب به تعارض های تاریخی طرفین از جمله مباحث پیرامون عرب و عجم باز می گردد. تقابل یاد شده به مثابه یک گفتمان در عمده کشورهای عربی ریشه دوانده است، به گونه ای که حتی در سکولارترین و مدرن ترین جوامع عربی نیز رهبران و نخبگان شان همچنان از این حیث به روابط با ایران می نگرند.
ب) نگرانی از صدور انقلاب: ماهیت انقلاب اسلامی ایران و تلاش برای حمایت از ملت های مستضعف و دربند اسلامی موجب شد تا رژیم های ارتجاعی عربی بواسطه نگرانی از سرایت انقلاب ایران به کشورهای شان در راستای تضعیف و مقابله با تهران برخیزند. ایده هایی مبنی بر ایجاد ناتوی عربی و یا خرید سلاح های پیشرفته و استقرار به روزترین پدافندهای نظامی در خلیج فارس همگی نشان از عداوت اعراب نسبت به انقلاب اسلامی ایران دارد.
ج) نقش آمریکا در تیرگی روابط: سیاست های جمهوری اسلامی از بدو شکل گیری و تلاش برای بر هم زدن ساختارهای نظام بین المللی، ایران را به تابویی برای نظام جهانی و عنصری نامطلوب برای ایالات متحده آمریکا بدل کرده است. دشمنی نظام اسلامی و ایالات متحده آمریکا به عنوان امپریالیسم و اعمال کننده استعمار نوین بر دایره روابط ایران و اتحادیه عرب تاثیری مستقیم گذارده است.
آینده ای مبهم
با وجود موانع و شکاف های موجود در جهان عرب که موجب عدم یکدستی مواضع کشورهای عربی شده است، هم چنان عربستان سعودی، مصر و اعضای شورای همکاری خلیج فارس در هدایت رژیم های عربی نقش غیر قابل انکاری ایفا می نمایند. با توجه به غیر محتمل بودن تغییر در مواضع بین المللی آل سعود و یکه تازی جمهوری اسلامی در منطقه، دور از انتظار است که در آینده شاهد روابط نزدیکی میان ایران و اتحادیه عرب باشیم. با این همه، نفوذ گسترده ایران در برخی کشورهای عربی می تواند زمزمه هایی برای تغییر در مناسبات طرفین در آینده ای نسبتا دور تلقی شود.
کلیه حقوق این سایت متعلق به روزنامه امروز خراسان جنوبی می باشد.