در هفته‌های اخیر، شایعاتی در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها درباره تلاش امارات متحده عربی برای “دزدیدن” ابرهای ایران و کاهش بارندگی در مناطق جنوبی کشور منتشر شده است.

به گزارش سرویس اجتماعی تابناک، این ادعاها که عمدتاً به برنامه‌های بارورسازی ابرها در امارات اشاره دارند، نگرانی‌هایی را در میان افکار عمومی ایران ایجاد کرده است. اما آیا این شایعات ریشه در واقعیت دارند؟ در این گزارش، با بررسی فکت‌ها و اطلاعات معتبر، به این موضوع می‌پردازیم.

بارورسازی ابرها چیست و امارات چه می‌کند؟

بارورسازی ابرها یک فناوری علمی است که از دهه ۱۹۴۰ برای افزایش بارندگی در مناطق خشک مورد استفاده قرار گرفته است. در این روش، موادی مانند یدید نقره یا یخ خشک به داخل ابرها تزریق می‌شود تا تشکیل قطرات باران یا برف تسریع شود. امارات متحده عربی، کشوری با میانگین بارندگی سالانه کمتر از ۱۲۰ میلی‌متر، از سال ۱۹۹۰ برنامه‌ای برای بارورسازی ابرها راه‌اندازی کرده است. این کشور با همکاری مراکز علمی بین‌المللی و استفاده از هواپیماها و پهپادهای مجهز، سالانه صدها عملیات بارورسازی انجام می‌دهد. هدف اصلی این برنامه، تأمین آب برای مصارف کشاورزی، صنعتی و خانگی در این کشور بیابانی است.

آیا امارات ابرهای ایران را هدف قرار داده؟

ادعای “ابر دزدی” از ایران عمدتاً به یک پست در شبکه اجتماعی X اشاره دارد که در آن، فردی مدعی شده بود امارات با برنامه‌های گسترده، ابرهای جنوب ایران را برای بارش در خاک خود هدف قرار داده و این امر می‌تواند به کاهش بارندگی در ایران منجر شود. با این حال، هیچ سند علمی یا گزارش معتبری این ادعا را تأیید نمی‌کند. کارشناسان هواشناسی و محیط‌زیست تأکید دارند که بارورسازی ابرها یک فرآیند محلی است و نمی‌توان ابرها را از یک کشور به کشور دیگر “منتقل” کرد. ابرها تحت تأثیر الگوهای جوی پیچیده حرکت می‌کنند و امکان هدایت آن‌ها به شکلی که در این شایعات ادعا شده، وجود ندارد.

دکتر احمد طاهری، استاد هواشناسی دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با یک رسانه داخلی توضیح داد: “بارورسازی ابرها تنها در مقیاس‌های کوچک و محلی مؤثر است و نمی‌تواند جریان‌های جوی در مقیاس منطقه‌ای را تغییر دهد. ادعای تأثیرگذاری امارات بر بارندگی ایران از نظر علمی قابل دفاع نیست.”

چرا این شایعه شکل گرفت؟

شایعات درباره “ابر دزدی” در ایران سابقه‌ای چندساله دارند و اغلب در دوره‌های خشکسالی یا کاهش بارندگی شدت می‌گیرند. تغییرات اقلیمی، مدیریت ناکارآمد منابع آب و کاهش بارش‌ها در منطقه خاورمیانه، زمینه‌ساز نگرانی‌های عمومی شده و گاه به تئوری‌های توطئه دامن زده است. امارات به دلیل سرمایه‌گذاری گسترده در فناوری‌های پیشرفته، از جمله برنامه‌های هواشناسی و بارورسازی، گاهی به‌عنوان هدف این شایعات مطرح می‌شود. علاوه بر این، رقابت‌های منطقه‌ای و حساسیت‌های سیاسی نیز به گسترش چنین ادعاهایی کمک کرده است.

امارات و همکاری‌های بین‌المللی

امارات نه‌تنها در بارورسازی ابرها فعال است، بلکه در پروژه‌های علمی مرتبط با آب و هوا نیز سرمایه‌گذاری کرده است. برای مثال، این کشور در سال ۲۰۲۳ با انتشار نقشه‌ای دقیق از سطح مریخ از طریق مدارگرد خود، توانایی‌های علمی‌اش را به نمایش گذاشت. در زمینه بارورسازی، امارات با سازمان‌هایی مانند مرکز ملی هواشناسی آمریکا (NCAR) همکاری می‌کند و برنامه‌هایش تحت نظارت استانداردهای بین‌المللی است. این کشور همچنین اعلام کرده که آماده همکاری با همسایگان، از جمله ایران، برای توسعه فناوری‌های مدیریت آب است.

وضعیت بارندگی در ایران

کاهش بارندگی در ایران طی دهه‌های اخیر بیشتر به عوامل طبیعی مانند تغییرات اقلیمی و الگوهای جوی مانند پدیده لانینا نسبت داده می‌شود. بر اساس گزارش سازمان هواشناسی ایران، میانگین بارندگی کشور در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۵ درصد کمتر از میانگین بلندمدت بوده است. این کاهش به عوامل متعددی از جمله گرمایش جهانی، تخریب پوشش گیاهی و مدیریت ناپایدار منابع آب مرتبط است، نه به اقدامات کشورهای همسایه.

ادعای “نقشه امارات برای ابرهای ایران” فاقد شواهد علمی و مستند است. بارورسازی ابرها در امارات یک برنامه محلی برای تأمین آب این کشور است و نمی‌تواند بر الگوهای بارندگی در ایران تأثیر بگذارد. به جای تمرکز بر شایعات، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که ایران با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های مشابه، مانند برنامه‌های بارورسازی داخلی که از دهه ۱۳۵۰ آغاز شده، و همچنین مدیریت بهینه منابع آب، به مقابله با چالش‌های کم‌آبی بپردازد. همکاری‌های منطقه‌ای و تبادل دانش نیز می‌تواند به بهبود شرایط اقلیمی در کل منطقه کمک کند.