وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
امروز خراسان جنوبی- رجب زاده
بخش قابل‌توجهی از جمعیت شهری خراسان جنوبی در محله‌هایی با بافت فرسوده، خدمات‌رسانی ضعیف و زیرساخت‌های ناکارآمد زندگی می‌کنند، در چنین شرایطی تخصیص بیش از ۴۴ هزار میلیارد تومان اعتبار در سال ۱۴۰۳ برای بازآفرینی این مناطق، می‌تواند نقطه‌عطفی در حوزه نجات کالبد شهری و کیفیت زندگی ساکنان این استان باشد؛ تجربه‌هایی مشابه در شهرهایی مانند مشهد، سنندج و بندرعباس نشان می‌دهد که بازآفرینی شهری اگر با برنامه‌ریزی دقیق و نگاه اجتماعی همراه باشد، می‌تواند فراتر از یک پروژه عمرانی صرف عمل کند.
شهرها همان‌قدر که باید محل پویایی و توسعه باشند، اگر به حال خود رها شوند، به بستری برای انباشت آسیب‌های اجتماعی و فرسایش کیفیت زندگی تبدیل خواهند شد. خراسان جنوبی نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ استان پهناوری با ترکیبی از بافت‌های تاریخی، فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی که نیازمند توجهی جدی در قالب سیاست‌های بازآفرینی شهری است.
در همین راستا، بر اساس اعلام مدیرکل راه و شهرسازی استان، در سال ۱۴۰۳ بیش از ۴۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان از محل اعتبارات بازآفرینی شهری ایران به این استان تخصیص یافته است. میرمحمد مودی با اشاره به اینکه ۲۰ طرح بازآفرینی در حال اجراست، افزود: «در حال حاضر، ۱۵ شهر استان شامل بیرجند، قاین، فردوس، بشرویه، نهبندان، سرایان، خوسف و… دارای محلات هدف مصوب هستند و این محدوده‌ها شامل ۷۰ محله با کاربری‌های بافت فرسوده، ناکارآمد، سکونتگاه‌های غیررسمی و تاریخی است که جمعاً ۱۲۳ هزار نفر معادل حدود ۳۴ درصد جمعیت شهری استان را دربرمی‌گیرد».
اهمیت بازآفرینی شهری، فقط در نوسازی فیزیکی محلات نیست. بازآفرینی، مفهوم چندبُعدی دارد؛ یعنی هم‌زمان با اصلاح زیرساخت‌ها، باید به مسائل فرهنگی، اجتماعی، آموزشی و اقتصادی این محلات هم توجه شود. تجربه شهرهایی مانند سنندج که با تبدیل بافت فرسوده به «محله‌های فرهنگی» و ایجاد خانه‌های محله و کتابخانه‌های مشارکتی، هویت بومی را زنده کردند، یا بندرعباس که با مداخله کالبدی و توسعه فضای سبز در سکونتگاه‌های غیررسمی، امنیت و سرمایه اجتماعی را ارتقاء داد، می‌تواند الگوی ارزشمندی برای خراسان جنوبی باشد. مودی ادامه داد:«از سال ۱۳۹۹ تاکنون با پیگیری‌های صورت‌گرفته، اعتبارات بازآفرینی شهری استان از حدود ۵/۸ میلیارد تومان به ۳۰ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱ و در سال ۱۴۰۲ به ۲۳ میلیارد تومان افزایش یافته است. همچنین طی این سال‌ها، ۷۹ طرح عمرانی شامل کتابخانه، سالن ورزشی، مدرسه، پارک، بهسازی معابر، انشعابات آب و برق با اعتباری بالغ بر ۵۱ میلیارد تومان اجرا شده که ۶۵ طرح به بهره‌برداری رسیده و مابقی نیز در حال اجرا هستند».
یکی از نکات مهم بازآفرینی در استان، تأکید بر عدالت فضایی و ایجاد فرصت برابر برای همه محلات شهری است. بر اساس اطلاعات موجود، تاکنون ۱۱۰۰ تن قیر رایگان برای آسفالت ۴۰ کیلومتر معابر در محلات هدف اختصاص یافته و مشوق‌هایی مانند تخفیف ۵۰ درصدی در صدور پروانه ساخت، واگذاری یک طبقه تشویقی، حذف زیربنای بالکن و تسهیل در ایجاد پارکینگ نیز به تصویب رسیده که شهرداری‌ها ملزم به اجرا هستند.
همچنین طرحی به نام «کلید به کلید» در استان در حال پیگیری است که طبق آن، ساکنان محلات هدف می‌توانند خانه‌های فرسوده خود را به قیمت کارشناسی روز به دولت تحویل دهند و در عوض، یک واحد مسکونی نوساز یا زمین با ۴۰ درصد تخفیف دریافت کنند. این طرح می‌تواند به کاهش جمعیت ساکن در مناطق خطرآفرین، کاهش مهاجرت‌های معکوس و افزایش ایمنی سکونت در سطح شهر کمک کند. از سوی دیگر، نباید فراموش کرد که بازآفرینی بدون مشارکت مردم، شکست‌خورده است. در مشهد، پروژه بازآفرینی محله شهید رجایی با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد، شوراهای محله و شهرداری به گونه‌ای اجرا شد که نه تنها بافت قدیمی حفظ شد، بلکه با ایجاد خانه فرهنگ، توانمندسازی زنان محله و کارگاه‌های آموزش فنی، بیکاری کاهش و انسجام اجتماعی افزایش یافت.
ظرفیتی که در استان وجود دارد
در خراسان جنوبی نیز این ظرفیت وجود دارد؛ نخبگان، اساتید دانشگاه، رسانه‌ها، گروه‌های مردمی و شوراها می‌توانند با هم‌افزایی، نه‌تنها نظارت بر طرح‌ها را افزایش دهند، بلکه گفتمان بازآفرینی را در جامعه نهادینه کنند.
بازآفرینی شهری، تجمل نیست؛ ضرورتی است برای زنده‌ماندن شهرها. جایی که خیابان‌ها خاکی، خانه‌ها ناایمن و خدمات عمومی محدودند، نمی‌توان چشم‌انتظار سرمایه‌گذاری یا مهاجرت معکوس بود. حرکت هوشمندانه دولت در افزایش اعتبارات بازآفرینی در خراسان جنوبی، اگر با همراهی دستگاه‌های محلی، مشارکت مردمی و شفافیت همراه باشد، می‌تواند یکی از موفق‌ترین نمونه‌های توسعه عدالت‌محور در کشور را ایجاد کند
آنچه که در فرآیند بازآفرینی شهری در خراسان جنوبی می‌بینیم، نه‌تنها بهبود وضعیت زیرساخت‌ها و زندگی شهری است، بلکه به نوعی بازگشت به ریشه‌ها و تلاش برای بازسازی و احیای محلاتی است که روزگاری در حال فراموشی بودند. این پروژه‌ها که با تخصیص اعتباراتی قابل توجه در دست اجرا هستند، نه‌تنها باعث افزایش کیفیت زندگی در شهرها و روستاها می‌شوند، بلکه به توسعه پایدار استان نیز کمک خواهند کرد. از پروژه‌های کوچک مقیاس تا طرح‌های ملی مانند گازرسانی، ایجاد فضاهای سبز و احداث خانه‌های محله، همگی در راستای بازسازی هویت و فرهنگ شهری خراسان جنوبی عمل می‌کنند. به‌طور خاص، با تداوم این روند، نه‌تنها مشکلات گذشته حل خواهد شد، بلکه افق‌های جدیدی برای رشد و توسعه در این استان باز خواهد شد.
به‌نظر می‌رسد بازآفرینی شهری در خراسان جنوبی به عنوان یک مسیر مهم برای رسیدن به عدالت اجتماعی و ایجاد شرایط زندگی بهتر برای ساکنان این مناطق، گامی بلند در تحقق اهداف توسعه‌خواهی این استان باش و همان‌طور که این مسیر با گام‌هایی امیدوارکننده آغاز شده، می‌توان امیدوار بود خراسان جنوبی در پایان راه، به یکی از استان‌های پیشگام در بازآفرینی شهری کشور تبدیل شود.
بازدیدها: ۱۲
