وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
عاشورا، در فرهنگ مذهبی مردم مسلمان ایران و سایر مسلمانان کشورهای دیگر، جایگاه خاص و عظیمی دارد. عاشورا زمینه‌ساز بـسیاری از مـراسم و آیین‌های دینی است که طی سالیان متمادی به عنوان میراث معنوی پایدار از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. اصلی‌ترین مراکز برگزاری این آیین بـاشکوه دینـی مـناطق کویری ایران است. پیشینه رسم نخل‌برداری در مراسم عزاداری به دوره‌های پیش از صـفویه می‌رسد از جمله مراسم عزاداری که بـا وسـعت زیاد، در نقاط گوناگون ایران و با تأثیر از شرایط فرهنگی و اقلیمی خـاص آن مـناطق، به اجرا درآمده مراسم«نخل‌برداری» در شهرستان فردوس و بشرویه است که با مفهوم تشییع پیکر مقدس سیدالشهدا(ع) در روز عاشورا برپا می‌شود.
مراسم نخل گردانی هیئت های مذهبی
نـخل عبارت است از اتاق کوچکی که مقطع عمودی دو طرف آن شبیه یک سرو است و از چوب و دیواره‌هایی شبکه‌دار سـاخته مـی‌شود. برخی از نخل‌ها بسیار بزرگ هستند. نـخل را بـا انواع پارچـه، شـال و تـرمه می‌آرایند و در روزهای عزا بـه خصوص عاشورا آن را طی آدابی بر دوش می‌کشند، همراه عزاداران در شهر می‌گردانند و در پایان مراسم به جای اولش که معمولاً تـکیه اسـت برمی‌گردانند. شواهدی آشکار و پنهان در نـخل‌گردانی وجـود دارد که نـشان مـی‌دهد، ادامـه سیاوشان‌های بسیار کهـن اسـت. مردم شهر فردوس، ارادت خاصی بـه ائمـه اطهار بـه ویژه حضرت سیدالشهدا(ع) دارند و همه‌ساله آیین سوگواری سیدالشهدا(ع) و یاران باوفایش را در روز عاشورا با انجام آیین نخل‌برداری توسط هـیأت‌های مذهبی حسینی سادات، فاطمیه، موسی بن جعفر، ابوالفضلی، جوادالائمـه و طـفلان مـسلم را به اوج خود می‌رسانند. در صبح روز عاشورا، کار نخل‌بندی همچنان ادامه دارد. دسته‌های عزادار زنجیرزن و سینه‌زن هیأت‌های گوناگون فردوس با حـضور در هـیأت‌های مذهبی، با عرض تعزیت به ساحت مقدس حضرت مهدی(عج) به عزاداری روز عـاشورا مـی‌پردازند. مـراسم روضه‌خوانی نیز در صبح عاشورا در هیأت‌های مذهبی فردوس برگزار می‌شود. در صبح این روز مردان، زنان، جوانان، نوجوانان و سـالخوردگان به پابوسی نخل‌های امام حسین(ع) می‌روند، هرچه به ظهر عاشورا نزدیکتر می‌شویم بـر هیجان مردم افزوده مـی‌شود.
مهار نخل ها توسط جوانان شهر
حـدود ساعت ۱۰صبح عده‌ای داوطلب که بیشتر جوانند، به هیأت‌ها می‌روند و با بستن پارچه‌ها روی دوش، خود را از آسیب دیدن در برابر وزن نخل، هنگام بلند کردن نخل محافظت می‌کنند. سپس پیر غلام هیأت و هدایت‌کننده نخل، به زیرنخلی‌ها، در رابطه بـا چگونگی حرکت دادن و مسیرهای حرکت نخل، تذکرات و هشدارهای لازم را می‌دهد. مداحان برای زیرنخلی‌ها به مرثیه‌سرایی می‌پردازند تا زیرنخلی‌ها با دلی آماده به زیرنخل امام حسین(ع) بروند. مراسم ذکر مصیبت در هیأت‌ها تا رسیدن دسته‌های عـزادار هـیأت‌ها که به دیدار سایر نخل‌ها رفته‌اند، ادامه دارد. جمعیت بی‌تاب است، انتظار می‌کشد، پاهای برهنه بی‌تابی می‌کنند، این خاصیت محرم است.
با آمدن دسته های عزادار، زیرنخلی‌ها در جاهای تعیین‌شده خود قرار می‌گیرند. چاووش‌خوان‌ها بر بـالای نخل می‌روند. طبال در جلوی نخل قرار می‌گیرد. مهارکننده‌ها طناب‌ها را در دست می‌گیرند. هدایت‌کننده نخل دستورات لازم را به کسانی که وظیفه نخل‌برداری را بر عهده دارند، می‌دهد و از مردم خواهش می‌کند که هنگام نخل‌برداری از نخل فـاصله بـگیرند. چاوش‌خوان‌ها و طبال برای هماهنگی هرچه بیشتر، نکات لازم را به زیرنخلی‌ها گوشزد می‌کنند. بعد از مداحی چاوش‌خوان‌ها و نیم ساعت مانده به اذان ظهر هیجان به اوج خـود مـی‌رسد، بـا گفتن کلمه زیرنخلی«جابه‌جا» از سـوی چـاوش‌خوان و هـمراه ضربه سوم طبال به طبل و کلمه«یا علی» از زبان زیرنخلی‌ها فریاد می‌شود و با کشیدن طناب‌ها از سوی مهارکنندگان نخل، نخل به مانند پر کاهـی بـر دوش زیرنـخلی‌ها قرار می‌گیرد.
عفاف و حجاب بانوان شهر
بعضی از مردم کفش‌های خود را بیرون آورده و بـا پاهای عریان، بعضی هم با چهره‌های گل‌اندود و با ذکر یا حسین، یا حسین، به دنبال نخل می‌دوند. تمامی اهالی فـردوس به‌رغم تفاوت‌ها و تمایزاتی که باهم دارند، در اجرای این مراسم با یکدیگر متحد می‌شوند. این هماهنگی و همدلی شاید در هیچ حرکت دیگـری در بـین مـردم فردوس دیده نشود و روز عاشورا همه را به هم وصل می‌کند و این خاصیت و هـنر مـذهب است. مراسم نخل‌برداری در روز عاشورا، اقامه نماز باشکوه ظهر عاشورا در خیابان اصلی شهر و سخنرانی امام جمعه موقت این شهرستان در مصلی، نمایش حضور مردم در قالب صحنه‌پردازی، ذوق، زیباشناسی، عفاف و حجاب بانوان شهرستان فردوس است.
آیین های سنتی محرم در بشرویه
در شهرستان بشرویه نیز هر ساله مراسم ویژه این ماه از نخستین روز محرم با برگزای آیین «صلات کشیدن» آغاز می‌شود و سادات با اعلام فرا رسیدن ماه عزا، بر پشت بام حسینیه قدیمی حاج علی اشرف بشرویه جمع می‌شوند و سپس کوچه‌ها، حسینیه‌ها، اماکن مذهبی و حتی درب منازل و فروشگاه‌ها بیرق حسینی نصب می‌شود. در این شهرستان خیمه‌های عزا برپا است و مشتاقان اهل بیت (ع) برای پذیرایی از عزاداران حسینی آنچه دارند در طبق اخلاص می‌گذارند و یکی لب‌های عزاداران را با توزیع چایی سیراب می‌کند و دیگری اطعام دهنده آنان است.
آیین علم بندان نماد یاران دشت کربلا
برپایی موکب‌های حسینی در محرم امسال در شهرستان بشرویه به نسبت سال‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته و صدای محرم در تمام کوچه پس کوچه‌ها و خیابان‌های اصلی شهر به گوش می‌رسد. کم کم «علم‌ها» آماده عزای حسین (ع) می‌شوند، آیین «علم بندان» از دیگر رسوم قدیمی شهرستان بشرویه در ایام محرم است که طبق این آیین، ۷۲ علم به یاد یاران دشت کربلا با پارچه‌های مختلف آذین بندی می‌شوند و از شب ششم محرم هر شب بعد از مراسم عزادارای هیئت‌ها مراسم علم گردان در حسینیه تاریخی حاج علی اشرف بشرویه برگزار می‌شود.
مراسم نخل گردانی و کفن پوشان توسط نوجوانان و جوانان
هیئت‌های عزاداری بشرویه از شب ششم محرم در ۳نوبت صبح، بعد از ظهر و شب در دو حسینیه معروف این شهرستان به نام‌های حسینیه مرحوم نجفی و حسینیه حاج علی اشرف به عزاداری و سینه زنی می‌پردازند. به روز تاسوعای حسینی که نزدیک می‌شویم، «نخل بزرگ» در مکانی به نام مسجد نخل و توسط گروه زیر نخلی‌ها با پارچه‌ها و بیرق‌های حسینی پوشانده شده و با گیاه «مورد» مزین می‌شود و مراسم نخل گردانی و کفن پوشان در شب عاشورای حسینی از برنامه‌های خاص شهرستان بشرویه است که دل‌های غمدیده عاشقان اهل بیت را به صحرای کربلا می‌برد. در شب عاشورا، عده‌ای لباس سفیدی همچون کفن بر تن کرده و «یاحسین گویان» زنجیره وار گرد نخل می‌گردند و عزاداری می‌کنند و نخل گردانی نیز از دیگر مراسمی است که در شب عاشورای حسینی در بشرویه برگزار شده و مردم برای تبرک و تیمن از زیر نخل عبور می‌کنند.
نمایش سبک های سنتی مداحان پیرغلام و حجاب بانوان
«عاشورا» آن روزی است که دل‌ها پر می‌کشد به سوی کربلا و مصیبت دیدگان دشت کربلا. در شهرستان بشرویه مردم صبح زود از خانه‌ها بیرون آمده و به همراه هیئت‌های عزادار، گروه زیرنخلی، کفن پوشان و علم گردان، همگی به سوی گلزار شهدای بشرویه برای برگزاری مراسم عزاداری روانه می‌شوند و بعد از آن، نماز با شکوه «ظهر عاشورا» به جماعت اقامه می‌شود. از دیگر مراسم ظهر عاشورا شبیه خوانی جوانان بشرویه درباره اعلام آمادگی سپاه زعفر جن برای یاری رساندن به اباعبدا… الحسین(ع) است.
در شب شام غریبان ابا عبدا… الحسین (ع)، هیئت صاحب الزمانی این شهرستان با اجرای تعزیه خوانی کوتاه، برنامه شاخص این شب غم بار را بر عهده دارد و مراسم بنی اسد، که به روایتی روز دفن شهدای کربلا توسط قبیله بنی اسد و با حضور آقا امام سجاد(ع) انجام شده از دیگر مراسم ویژه و مرسوم شهرستان بشرویه در ایام محرم است که دو روز بعد از واقعه عاشوا توسط گروه تعزیه خوانی اجرا می‌شود.
از دیگر نکات جالب توجه در مراسم عزاداری های شهرستان بشرویه مداحی توسط پیرغلامان با سبک های سنتی و حضور بانوان با حجاب چادری می باشد.
کلیه حقوق این سایت متعلق به روزنامه امروز خراسان جنوبی می باشد.