محمدحنیف تازه پنجاه و دومین بهار عمر خود را پشت سر می گذاشت، در یکی از روزهای اوایل خرداد امسال در حالی که دغدغه جمع و جور کردن جهیزیه برای تنها دخترش داشت تا در یکی دو و ماه آینده او را به خانه بخت بفرستد و به قول خودش با رفتن دختر به خانه بخت و سفید بخت شدنش باری از رو دوشش برداشته شود و آن وقت می ماند که کم کم عروسی دو پسر نوجوانش را در سال های آتی تدارک کند اما او بر اثر یک سهل انگاری و نبود ایمنی در محیط کار در یک حادثه دلخراش فوت کرد.
آن روز محمد حنیف که در اداره برق یکی از شهرهای شهرستان دماوند کار می کرد، مثل هر روز سرکار رفت و خبر نداشت که جانش در خطر است و آخرین روز کاریش است، صبح از اهل خانه خداحافظی کرد و با لبخند همیشگی اش در آخرین نگاه به دخترش قول داد که با دست پر بر می گردد و بقیه جهیزیه او را فراهم می کند.
همسرش را دلداری داد که خانم ناراحت نباش خدا بزرگ است، همه چیز جور می شود در حیاط منزل را به امید دیدار شبانه اهل خانه بست تا برود، شب با دست پر به خانه برگردد، اما برگشتی در کنار نبود. ساعتی بعد اتفاقی ناگوار مسیر زندگی این خانواده پنج نفره را عوض کرد، تغییری که همه چیز را تحت شعاع قرار داد.
آن روز محمدحنیف برای نصب تیر چراغ برق به یکی از روستاهای دماوند رفته بود، ناگهان زنجیر اتصال نصب تیر چراغ برق در رفت. از چند کارگری که مشغول نصب تیر چراغ برق بودند، هر کس به یک طرف گریختند، اما متاسفانه، محمد حنیف درست در جهت سقوط تیر چراغ برق گریخت و مورد اصابت تیررها شده قرار گرفت. لحظه ای بعد پیکر غرق به خون او نقش بر زمین بود، محمد حنیف تا رسیدن تیم اورژانس دوام نیاورد و جان به جان آفرین تسلیم کرد.
حادثه ای تلخ از جنس کار، باز هم خانواده ای را داغدار کرد، پدری که در اوج نداری و با دستان خالی کارگری جهیزیه یک دانه دخترش را فراهم می کرد و چشم انتظار این بود که دردانه اش را در لباس سفید عروسی ببیند، بر اثر یک غفلت، تمام آرزوهایش را با خود به گور برد و خانواده ای را دغدار کرد.
از این گونه حوادث که به حوادث کار شهرت دارند، در محل کار بسیار اتفاق می افتد. بخشی از آنها که کم هم نیستند به مرگ منجر می شود و بخشی دیگر موجب مصدومیت های موقتی یا طولانی مدت و همیشگی می شود. با خود ناتوانی و گوشه نشینی را برای فرد کارگر به دنبال دارد و برای یک عمر سبک زندگی و امرار معاش خانواده را تحت تاثیر قرار می دهد.
بخش عمده ای از این حوادث به دلیل سهل انگاری و رعایت نکردن اصول ایمنی کار اتفاق می افتد البته این حوادث با تمهیدات جدی از سوی کارگر یا کارفرما و حفظ سلامت محیط کار و دستگاه ها و تجهیزات ایمنی قابل پیشگیری است.
برنامه های پیشگیری از وقوع حوادث کار، همچون استفاده از وسایل حفاظت فیزیکی (برای جلوگیری از سقوط حین کار، استفاده از کلاه ایمنی در کارگاه ها)، آموزش بهداشت کار و نظارت موثر بر کارگاه ها می تواند در کاهش حوادث حین کار و مرگ و میر ناشی از آن موثر باشد.
اهمیت حوادث ناشی از کار، جدای از بار مالی فراوانی که برای افراد، خانواده ها، شرکت ها و سازمان ها به بار می آورد در سطح کلان می تواند دارای ابعاد اجتماعی و سیاسی وسیعی نیز باشد.
حوادث معمولا نتیجه شرایط یا عملیات نامطمئن و نا ایمن است. شرایط نا ایمن شامل استفاده از تجهیزات بد طراحی شده و غیر مجهز، محیط پر خطر به عنوان نمونه، لیز بودن زمین به دلیل ریختن آب، یا ابزار و تجهیزات قدیمی و مستهلک است. بنابراین ضروری است ایمنی محیط های کار از هر حیثی مانند ایمنی فیزیکی محل کار و ایمنی خود کارگر در نظر گرفته شود، شأن انسانی کارگر و سلامت او حفظ شود و کارفرما هم با اندکی هزینه بیشتر سلامت محیط کار و کارگران خود را تضمین کند، اینجاست که باز، پیشگیری مقدم بر درمان است و می طلبد با آموزش های لازم محیطی امن برای کار فراهم شود.

*حادثه کار چیست؟
حادثه ناشی از کار شامل اتفاق یا پیامدی است که در جریان انجام کار پدید می آید و با صدمات شغلی مرگبار یا غیر مرگبار همراه است.
از دیدگاه صندوق تامین اجتماعی حادثه ناشی از کار، مطابق ماده ۶۰ قانون تامین اجتماعی شامل حوادثی است در حین انجام وظیفه رخ می دهد و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می افتد. مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا موسسات وابسته یا ساختمان ها و محوطه آن مشغول کار باشد یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده دار انجام ماموریتی باشد.
اوقات مراجعه به درمانگاه یا بیمارستان یا برای معالجات درمانی و توانبخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه شده از منزل به کارگاه نیز جزء اوقات انجام وظیفه محسوب می شود مشروط بر اینکه در زمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد حوادثی که برای بیمه شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می افتد نیز حادثه ناشی از کار محسوب می شود.
با توجه به دستور قاضی پرونده تعیین عرش و دیه در حوادث ناشی از کار توسط پزشکی قانونی مشخص و صدور رأی بر عهده مقام قضایی است.
مطابق ماده ۱۳ آیین نامه چگونگی بازرسی کار موضوع تبصره ماده ۹۹ قانون کار در هنگام بررسی حوادث منجر به فوت و نقص عضو و آسیب دیدگی، بازرسان کار موظفند برای مستدل بودن گزارش حادثه، نظریه پزشکی قانونی را اخذ و مورد توجه قرار دهند.

* مرگ ۱۵ هزار و ۹۹۷ نفر در حوادث کار
عباس مینوی، مدیرکل امور آموزش و کارآموزی سازمان پزشکی قانونی کشور به خبرنگار ایرنا می گوید: در ۱۰سال گذشته (۱۳۸۷ تا ۱۳۹۶)، ۱۵ هزار و ۹۹۷ نفر در حوادث ناشی از کار جان خود را از دست دادند که ۱۵ هزار و ۷۶۷ نفر از این افراد مرد و ۲۳۰ نفر زن بودند.
او می افزاید: در ۱۰ سال گذشته بیشترین آمار تلفات حوادث کار در سه استان تهران با ۳ هزار و ۳۷۱، اصفهان با هزار و ۳۸۳ و خراسان رضوی با ۸۸۰ فوتی ثبت شده است که در مجموع ۵ هزار و ۶۳۴ نفر از تلفات را در برمی گیرد.
وی می گوید: استان های کهگیلویه و بویراحمد با ۷۴، ایلام با ۱۱۱ و خراسان جنوبی با ۱۱۳ کمترین آمار تلفات را در این مدت داشته اند و طی ۱۰ سال گذشته بیشترین آمار تلفات با هزار و ۹۹۴ فوتی در سال ۱۳۹۲ و کمترین آن با هزار و ۲۲۵ فوتی در سال ۱۳۸۸ به ثبت رسیده است.
مدیرکل امور آموزش و کارآموزی سازمان پزشکی قانونی کشور ادامه می دهد: در چند سال اخیر با رشد تلفات ناشی از حوادث کار مواجه بودیم، به نحوی که در سال ۱۳۹۵ با رشد ۱۰ درصدی و در سال ۱۳۹۶ با رشد ۱٫۹ درصدی تلفات مواجه بودیم.

* سقوط از بلندی بیشترین علت مرگ در حوادث کار
مینوی تصریح می کند: در حوادث کار عمده علت مرگ افراد سقوط از بلندی است، بر اساس آمارهای موجود طی ۱۰ سال گذشته ۶ هزار و ۶۴۰ نفر از متوفیان حوادث کار بر اثر سقوط از بلندی جان خود را از دست داده اند که ۴۱٫۵ درصد از کل تلفات حوادث کار ۱۰ ساله را در بر می گیرد.
وی می افزاید: پس از آن برخورد جسم سخت با ۳ هزار و ۷۵۶ مورد، برق گرفتگی با ۲هزار و ۲۱۵، سوختگی با ۸۱۹ و کمبود اکسیژن با ۶۷۰ فوتی در رتبه های بعدی علل مرگ بر اثر حوادث کار قرار می گیرند و همچنین در این مدت ۱۰ ساله هزار و ۸۹۷ نفر نیز به دلایلی دیگر در حوادث کار جان باخته اند.

* توصیه هایی برای ارتقای سطح ایمنی محیط کار
مدیرکل امور آموزش و کارآموزی سازمان پزشکی قانونی می گوید: یکی از مهمترین دلایل به وجود آمدن چنین حوادثی، رعایت نکردن اصول اولیه ایمنی در کارگاه است که متاسفانه به علت گسترش نیافتن فرهنگ استفاده از اصول ایمنی و محدودیتی که در اجرا برای نیروی کار ایجاد می کند، کارگران رغبتی به استفاده از وسایل و تجهیزات ایمنی نشان نمی دهند. به همین علت حضور کارشناسان ایمنی در انجام مراحل کار در کارگاه، امری ضروری است که چنین حساسیتی در اغلب موارد وجود ندارد.
وی تصریح کرد: نبود افراد آموزش دیده متناسب با نوع فعالیت و تجهیزات لازم و در کل نبود عوامل بازدارنده و شناخت از آن عامل مهمی در افزایش کشته شدگان و مجروحان حوادث کار است.
مدیرکل امور آموزش و کارآموزی سازمان پزشکی قانونی می افزاید: بررسی دقیق تجهیزات ایمنی کارگاه و همچنین نظارت های وزارت کار در این خصوص از سوی مراجع قانونی نیز ضروری است.
وی اضافه می کند: عوامل محیطی، صفات شخصی مانند سرسختی، عصبانیت، عجله و بی باکی، شرایط ناایمن، عمل ناایمن، اشتباه فردی، ضعف مدیریت، میزان تحصیلات و استفاده نکردن یا استفاده نامناسب از وسایل حفاظت فردی و خط مشی مدیریت از موثرترین عوامل حوادث کار یه شمار می آیند.
مینوی خاطر نشان می کند: از اعمال ناایمن می‌توان مواردی مانند کار بدون مجوز، استفاده از ابزار معیوب، عدم توجه به اخطارها، عدم استفاده از وسائل حفاظت فردی، سرعت زیاد ماشین آلات، بلندکردن اشتباه بار، شوخی و تعمیر ماشین حین حرکت را نام برد.
وی افزود: برای کاهش چنین حوادثی و به حداقل رساندن آسیب های ناشی از آن باید بدانیم که مسئولیت عمده وقایع نامطلوب به عهده مدیران است و سرپرستان و استادکاران افراد کلیدی در پیشگیری از حوادث هستند.
گزارش از: ناهید حاجی خانی