وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
خبرگزاری خانه ملت، گروه سیاسی؛ کودتای ۲۸ مرداد از جمله رویدادهای تاریخی است که با دخالت آمریکا و انگلیس، بیش از ۳۰ سال حکومت دیکتاتوری شاه در کشور را تمدید کرد، تا کنون این دو کشور زیر بار دخالت خود در کودتای ۲۸مرداد نمی رفتند اما با انتشار اسناد مرتبط از سوی دانشگاه جرج واشنگتن برای افکار عمومی جهان مشخص شد که آمریکا و انگلیس چگونه حق مردم ایران را ضایع کردند.
بر اساس آنچه در تارنمای اداره اسناد امنیت ملی وابسته به دانشگاه جرج واشنگتن آمریکا نوشته شده است، فایلی که ۱۵ ژوئن منتشر شده حاوی اسنادی است که دربرگیرنده مدارک مربوط به طراحی و اجرای این عملیات سری است.
پس از آنکه یک مجموعه اسناد که پیشتر منتشر شده و تمام اشاره ها به نقش سازمان های جاسوسی آمریکا و انگلیس در سرنگونی نخست وزیر آن زمان ایران یعنی محمد مصدق را حذف کرده بود باعث چندین دهه بحث و جدل داخلی و رسوایی های عمومی شد انتشار این اسناد در زمان حاضر انجام گرفت.
این اسناد بخشی از مجموعه انتشارات روابط خارجی ایالات متحده آمریکاست که توسط وزارت خارجه این کشور انتشار یافت.
هر چند در همان سالهای اولیه پس از کودتا یعنی در سال ۱۹۳۳ در نشریه ‘ساتردی ایونینگ پست’ گزارش جزییات این عملیات منتشر شده بود اما در طول چندین دهه نه دولت آمریکا و نه دولت انگلیس به نقش خود در سرنگونی مصدق اعتراف نمی کردند. از همان زمان به بعد افسران کار کشته سیا و ام ای-۶ که در این کودتا شرکت داشتند خاطرات خود را در باره جزییات فعالیت هایشان منتشر کرده اند.
در سال ۲۰۰۰ نیز نیویورک تایمز یک تاریخچه طبقه بندی شده داخلی از این عملیات را منتشر کرد.
در سال ۱۹۸۹ نیز وزارت خارجه آمریکا آنچه را که اسناد رسمی دوران کودتا بود منتشر کرد اما در آن حتی یک اشاره به اعمال آمریکا و انگلیس در رابطه با این واقعه موجود نبود. حذف این موارد منجر به استعفای مشاور ارشد این مجموعه انتشارات شده و باعث شد کنگره آمریکا قوانینی تصویب کند که در آن خواستار ‘انجام یک سری تحقیقات کامل، دقیق و قابل اعتماد’ درباره سیاست خارجی این کشور شده بود.
پس از پایان جنگ سرد، سازمان امنیت ملی آمریکا (سیا) خود را متعهد به بازکردن پرونده هایش درباره ایران و دیگر عملیات سری خود کرد و وزارت خارجه نیز قول داد که یک جلد از انتشاراتش را درباره عملیات پیشین به این موضوع اختصاص دهد.
در مقدمه این جلد از انتشارات وزارت خارجه که اسناد کودتای ۲۸ مرداد را در بر می گیرد، آمده است: این اسناد بر استفاده از عملیات سری توسط دولت های ترومن و آیزنهاور و سیاست های آن ها درباره ایران متمرکز است که در نهایت به سرنگونی دولت محمد مصدق شد. علاوه بر آن، این اسناد دخالت سازمان های جاسوسی و اطلاعاتی آمریکا در ایجاد چینین سیاست ها را نشان می دهد.
این مجموعه همچنین دربرگیرنده صدها سند درباره مکاتبات میان سفارت آمریکا در تهران، وزارت خارجه آمریکا و سازمان سیا است.
این اسناد در قالب ۴ محور کلی «تلاش‌های ایالات متحده برای فهمیدن مصدق از فوریه ۱۹۵۱ تا فوریه ۱۹۵»، «بحران سیاسی جولای ۱۹۵۲ ایران و تبعاتش»، «برنامه‌ریزی و اجرای عملیات آژاکس در اوت ۱۹۵۳» و «روزهای پس از عملیات آژاکس از سپتامبر ۱۹۵۳ تا دسامبر ۱۹۵۴» منتشر شده است.
نقش مستقیم مالی آمریکا در کودتای ۲۸مرداد
در یکی از اسناد منتشر شده به تاریخ نوزدهم اوت ۱۹۵۳، درخواست کمک ۵ میلیون دلاری آمریکا به دولت زاهدی از سوی رابط سازمان سیا وجود دارد که نشان می دهد آمریکا علاوه بر نقش مستشاری در انجام کودتا، نقش مستقیمی نیز در پشتیبانی مالی کودتاچیان علیه دولت مصدق داشته است.
مالکوم بایرن رییس آرشیو امنیت ملی در پروژه روابط ایران و آمریکا در باره انتشار این اسناد پس از یک دوره طولانی گفت: این مجموعه می تواند منبعی مهم برای کسانی باشد که علاقه مند به روابط پر تنش بین دو کشور هستند. اما این واقعیت که خارج شدن آنها از طبقه بندی اسناد محرمانه و انتشار آنها بیش از شش دهه طول کشیده است، باعث ناراحتی اذهان آنها خواهد شد.
این اسناد در قالب ۴ محور کلی «تلاش‌های ایالات متحده برای فهمیدن مصدق از فوریه ۱۹۵۱ تا فوریه ۱۹۵»، «بحران سیاسی جولای ۱۹۵۲ ایران و تبعاتش»، «برنامه‌ریزی و اجرای عملیات آژاکس در اوت ۱۹۵۳» و «روزهای پس از عملیات آژاکس از سپتامبر ۱۹۵۳ تا دسامبر ۱۹۵۴» منتشر شده است.
وزارت خارجه آمریکا باید اسناد را مدتها پیش منتشر مى کرد، اما تاکنون درخواست تاریخ نگاران براى برداشتن طبقه بندى این اسناد را رد کرده بود.
در یکی از ۳۷۵ سند منتشرشده، سفیر آمریکا از محمدرضا پهلوی، شاه ایران، می‌خواهد در بیانیه‌ای از نظامیان و مردم بخواهد فرامین زاهدی را اجرا کنند.
قانون نویسی مجلس برای پیگیری حقوقی_سیاسی کودتای ۲۸ مرداد
همان طور که تاکید شد این اولین باری نیست که اسناد دخالت انگلیس و آمریکا در شکل گیری کودتای ۲۸ مرداد از سوی آمریکا منتشر می شود، بر همین اساس قوه مقننه برای پیگیری حقوقی_سیاسی کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ مصوبه ای در دوره نهم داشت.
نمایندگان مجلس نهم شهریور سال ۹۲ دوفوریت پیگیری حقوقی_سیاسی کودتا را در صحن علنی تصویب کردند و در نهایت ۷ تیر همان سال جزییات آن را نهایی کردند.
براساس این طرح و با توجه به افشا و اعلام اسناد رسمی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا مبنی بر دخالت دولت های آمریکا و انگلیس در طراحی و اجرای کودتای ۲۸مرداد ۱۳۳۲ علیه کشور ایران و نقض حاکمیت ملی و بروز خسارات سنگین مادی و معنوی به کشور، دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است کارگروهی را به منظور برآورد خسارات مادی و معنوی وارده به ملت ایران فوراً تشکیل و هر سه ماه یک بار گزارش اقدامات این کارگروه را به مجلس شورای اسلامی ارایه دهد.
اعضای کارگروه پیگیری جبران خسارت کودتای ۲۸ مرداد عبارتند از:
۱- وزیر امور خارجه (رئیس کارگروه)
۲- دادستان کل کشور
۳- وزیر اطلاعات
۴- نماینده تام الاختیار فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
۵- وزیر امور اقتصادی و دارایی
۶- رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی
۷- رئیس کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس شورای اسلامی
۸- رئیس کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی
بر اساس بند «ب» این ماده این کارگروه موظف شد راهکارهای پیگیری خسارت های مادی و معنوی را به مجلس ارایه دهد.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی همچنین با تصویب ماده ۲ این طرح دولت را موظف کردند پس از برآورد خسارات نسبت به پیگیری و احقاق حقوق ملت ایران از طریق مجامع و نهادهای ذیربط بین المللی و داخلی اقدام کند.
نقوی حسینی: با انتشار اسناد پیگیری کودتای ۲۸ مرداد امکان پذیر شد
سید حسین نقوی حسینی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری خانه ملت، با اشاره به انتشار اسناد دخالت آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲، اظهار داشت: یکی از رویدادهای تاریخ کشور ما که بیانگر دخالت ها و حق کشی های آمریکایی ها نسبت به حقوق ملت ایران است کودتای ۲۸۸ مرداد هست که آمریکایی ها دخالت کردند و حقوق مسلم ملت ایران را تضییع کردند.
 |
نماینده مردم ورامین در مجلس دهم شورای اسلامی ادامه داد: این کودتا باعث شد، دولت ملی ایران را کنار گذاشته شود و دولت کودتا سر کاربیاید که موجب استمرار بیش از ۳۰ سال دیکتاتوری حکومت شاه در کشور شد.
وی تاکید کرد: به همین جهت طرحی در کمیسیون امنیت ملی در مجلس نهم شورای اسلامی عنوان شد تا موضوع از ابعاد حقوقی و سیاسی مورد بررسی و پیگیری قرار گیرد.
این نماینده مجلس عنوان کرد: در حال حاضر شاهد هستیم وزارت امور خارجه آمریکا اسناد کودتای ۲۸ مرداد را از وضعیت طبقه بندی اطلاعاتی خارج کرده و به عبارتی اسناد قابل دسترس است و می توانیم به راحتی موضوع را پیگیری کرد./